Levensbeschouwing

Hoofdstuk 3:        Reformatie en renovatie.

1. de kerk

De lage geestelijken, pastoors, waren bezig met hun taak: het uitvoeren van de heilige, kerkelijke rituelen, de paus en veel bisschoppen daarentegen leefden als vorsten.

Met de rituelen en sacramenten van de kerk, bood het de mensen ene vaste structuur in het leven en in hun geloof.

In de 14^e en 15^e eeuw was er een veranderingsproces bezig op het gebied van politiek, economie, de kunst en ook de wetenschap. Het kwam door de ontdekkingen van de nieuwe wereld en de uitvinding van de boekdrukkunst.

Renaissance: een nieuwe geboorte, mensen hadden enorme mogelijkheden zich te ontplooien

De mensen in de renaissance zagen de een wereld waar de mens centraal stond, en niet de kerk.

Geleerden in kloosters en uni’s onderzochten oude teksten van het OT. Ze wilden vaststellen welke Griekse teksten de basis vormden van het geloof, en of de gebruikelijke vertaling wel gebaseerd was op de oude Griekse teksten. De geleerden vonden niets over verering van heiligen, processies of het maken van bedevaarten.

Erasmus:

Desiderius Erasmus (1469 – 1536) was geboren in Rotterdam en studeerde Latijn en Grieks. Hij kwam tot de ontdekking dat het echte geloof meer was dan het aanvaarden van een aantal officiële geloofsuitspraken en meedoen met rituelen. De rituelen waren niet zonder waarde maar konden de gelovigen niet brengen tot een leven in navolging van Jezus.

In 1516 verscheen zijn uitgave van het Griekse NT, de Nederlandse Statenvertaling is erop gebaseerd. In zijn boek Lof der Zotheid neemt Erasmus de domheid en het bijgeloof op de hak.

Alleen door het lezen van de bijbel kan de mens de ware leer van Jezus in zich opnemen en komen tot navolging.

2. de reformatie

Wie goed geleefd had zou in de hemel komen, maar wie zich niet aan de geboden en regels hield, zou naar de hel gaan. Het vagevuur was een voorstadium van de hemel en de hel gezien. Mensen moesten hier hun laatste straffen ondergaan voordat ze naar de hemel mochten. Om aan de hel te ontsnappen kochten ze een aflaat.

Maarten Luther:

De in 1463 in Eisleben geboren Maarten Luther was zoon van eigenaar van een kopermijn, door de kopermijn kon hij rechten en filosofie gaan studeren. Toen de bliksem vlak bij Maarten insloeg beloofde hij God dat hij een monnik zou worden, als hij gespaard werd.

Luther werd monnik in het Augstijnerklooster in Erfurt, en na zijn priesterwijding ging hij theologie studeren. Door zijn leraar kwam hij met de ideeën van de humanisten en klassieke schrijvers in aanraking.

Als monnik mocht hij les geven aan de universiteit van Wittenberg. Hij kwam erachter dat de aflaathandel in strijd was met de bijbel, en ontdekte dat je de genade van God en het eeuwige leven niet zelf kon verdienen.

Niemand kan de genade van God verdienen, alleen door het geloof in Jezus Christus zal een mens behouden worden.

Luther verzette zich in zijn preken tegen de aflatenhandel, maar met zijn kritiek tastte hij niet alleen de economische belangen maar ook het gezag van de kerk aan. Hij schreef daarom een brief aan zijn kerkelijke meerderen met 95 stellingen tegen de aflaathandel, waar hij een discussie binnen de kerk mee wilde uitlokken. Luther heeft zijn stellingen op 31 oktober 1517 op de deur van de Slotkerk in Wittenberg gespijkerd. Die dag wordt gezien als het begin van de Reformatie en de dag wordt ook wel ‘Hervormingsdag’ genoemd.

Luther kreeg geen kans om zijn ideeën toe te lichten, hij werd in 1518 als ketter aangeklaagd en in de ban gedaan. Hij mocht niks meer met de kerk doen en Luther reageerde hier op door zijn banbrief en het pauselijk wetboek in het vuur te gooien.

In 1521 verklaarde de paus in Worms, in samenwerking met keizer Karel V, Luther vrij: iedereen mocht hem doden. Frederik de Wijze bood hem onderdak aan in het slot de Wartburg in Eisenach. Hij vertaalde in de 10 maanden dat hij daar zat het NT in het Duits. Jaren later had hij de complete Duitstalige bijbel compleet, de zogenaamde Lutherbibel.

Luther overleed in 1546 in zijn geboorteplaats Eisleben.

Doordat veel mensen zich aangetrokken voelden tot Luthers denkbeelden, kwam er in de ‘evangelische’ of ‘Lutherse’ kerk tot stand. Het gezag van de bijbel stond centraal, en er werden slecht 2 sacramenten erkend; de doop en het avondmaal. Ook is de voorganger of predikant niet verplicht tot celibaat.

Ubi unus dominus,, ibi sit uno religio = waar één heer is, zal er ook één godsdienst zijn

Calvijn:

Johannes Calvijn, geboren in Noyon in 1509, steunde de denkbeelden van Luther. Als jurist en theoloog was hij tijdens zijn studie al onder de indruk van de ideeën van Erasmus. Al rond 1530 vond Calvijn dat een kerk geen ruimte gaf aan de denkbeelden van Luther, zelf eigenlijk niet deugde. Door zijn steun aan Luthers ideeën, moest hij al snel Parijn ontvluchten. En kwam hij via omwegen in Genève terecht.

Calvijn heeft op het latere protestantisme een veel grotere invloed gehad dan Luther, met verschillende oorzaken:

- Calvijns boek, de Institutie. Onderwijzing in de christelijke godsdienst, had veel invloed, het werd vaak vertaald en verspreid.

- Ook de Academie voor de predikantenopleiding, die Calvijn in Genève gesticht heeft, heeft een belangrijke rol gespeeld.

- Calvijn vond dat een kerk zich mocht verzetten tegen een overheid, die zich niet aan het gezag van de bijbel hield.

Dat verzetten tegen de overheid sloot goed aan bij de overtuiging van de inwoners van de noordelijke Nederlanden, die in verzet waren gekomen tegen het katholieke Spanje. Toen Nederland onafhankelijk van Spanje was geworden, kregen de aanhangers van Calvijn steeds meer invloed. Hoewel de Calvinisten in die tijd een minderheid waren, werd hun ‘gereformeerd protestantisme’ de heersende religie.

Tijdens de synode van Dordrecht in 1618, door de Staten-Generaal bijeen geroepen, werd besloten dat er een nieuwe Nederlandse vertaling van de bijbel moest komen. In 1637 verscheen de zogeheten Statenvertaling, die een enorme invloed heeft gehad op de Nederlandse taal.

Luther preekte de milde genadeleer,Calvijn de strenge ‘predestinatieleer’.

3. katholieke reformatie

In Engeland brak Hendrik VІІІ met de Kerk omdat die geen toestemming wilde geven voor zijn scheiding van Catharina van Aragon, dat een kerkscheuring in Engeland tot gevolg had. Hendrik stichtte in Engeland de Anglicaanse kerk, formeel is het Engelse staatshoofd ook het hoofd van de kerk. De hoogste bisschop is de aartsbisschop van Canterbury en York.

Als reactie op de Reformatie kwam de katholieke Reformatie/Contrareformatie. In 1545 was in Italië een concilie bij elkaar geroepen om geloofskwesties aan de orde te stellen en eenheid in de kerk te herstellen. Het concilie werd na enige onderbrekingen pas in 1563 beëindigd. Het gezag van de paus in de kerk en het gezag van de kerk in geloofszaken werd opnieuw vastgesteld. Aflaathandel werd beperkt en de opleiding van priesters verbeterd.

Naast de grote Nederlandse Hervormde kerk bestonden nog enkele protestante kerken zoals de Lutherse, de Waalse, en de Remonstrantse kerken.

In 1834 en 1886 zijn door twee afscheidingen de Gereformeerde kerken ontstaan.

Na WW2 werd binnen de grote protestante kerken gezocht naar samenwerking en eenheid. In 2003 gingen daardoor de Nederlandse Hervormde, de Gereformeerde en de Evangelisch-Lutherse kerken samen tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

In Brabant en Limburg sloeg de Contrareformatie wel aan, en tot op de dag van vandaag is de meerderheid rooms-katholiek. Pas na de Franse Revolutie in 1795 kregen de rooms-katholieken hun rechten terug.

In de jaren zestig van de 20^e eeuw, toen paus Johannes XXІІІ besloot tot het houden van het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) wilde hij onder andere geloofsopvattingen en de rituelen in de kerk moderniseren.

Latijn werd vervangen door volkstaal, de moderne Bijbelwetenschap, oecumene en dialoog met andere religies kregen serieuze aandacht.

Na de dood van Johannes stopten de vernieuwingen, de conservatieve pausen de klok terugdraaiden.

Oecumene = groeien naar religieuze eenheid.

In 1948 werd in Genève de Wereldraad van kerken opgericht. Het is een oecumenische organisatie met het doel om eenheid en samenwerking tussen alle christelijke kerken in de wereld te bevorderen.

In 1968 is de Raad van de kerken opgericht. De raad houdt zich bezig met kerkelijke kwesties en maatschappelijke problemen.

Theocratie = Bijbelse beginselen in de praktijk om te zetten.

Hoofdstuk 4:        Vele wegen van navolging.

1. Veranderd geloven

De ideeën tijdens de renaissance en het humanisme, waren vooral bij de ontwikkelde elite zichtbaar, maar later drongen ze ook door tot het gewone volk.

Mensen vroegen zich af of het nou wel waar was wat religieuze woordvoerders beweerden. Deze sterk individualistische houding deed zich het eerst op grote school voor in Europa. Dit leidde tot secularisatie ( mensen laten zich steeds minder leiden door godsdienstige voorschriften en steeds meer door eigen inzichten en belangen).

2. Hedendaags christelijk geloof

Het secularisatieproces heeft vooral in NL geleid tot een enorme veelkleurigheid op godsdienstig terrein. De ‘nieuwe’ godsdienstige groepen trekken voornamelijk jongeren die zich niet meer kunnen vinden in de traditionele diensten en vormen van de kerk.

Er heerst spanning tussen Rome en Canterbury. Welke onderwerpen zorgen hiervoor en waarom?- Rome voorde een kerkwet in, die het ontevreden anglicanen makkelijker maakte naar Rome over te stappen. Ook gehuwde priesters zouden die stap kunnen zetten.
- De zaligverklaring van Jon Henry Newman, op zondag, de laatste dag van het pausbezoek
- De Church of England wijdt vrouwelijke priesters, waardoor de afstand tot Rome groter is geworden
- De Engelse koning Hendrik VIII riep zichzelf in 1534 uit tot hoofd van de anglicaanse kerk. Zo nam hij        afstand van de kerk van Rome.
- De Church of England stelde in 1994 het priesterambt ook voor vrouwen open.

Beschrijf de verschillen tussen beide kerken- Priesterwijding voor vrouwen
- ontbreken van celibaat voor anglicaanse priesters
- verschil in sfeer:         - anglicanen zijn heel  tolerant (veel verscheidenheid)
                                   - katholieke, hoogliturgische vleugel naast evangelische, die veel soberder is