GS: 5.1 + 5.3

5.1 Renaissance
Wedergeboorte.

Middeleeuwen eindigde rond 1500. Maar in de 15e eeuw ontstond de Renaissance al in Italiaanse zelfstandige stadstaten als Venetië, Rome, Florence en Milaan. Machtige bovenlaag van handelaren en bankiers → bouwden riante villa’s en lieten kunstenaars voor hun werken.
- Goede kant van het leven, Carpe Diem → pluk de dag.
- Nieuwe belangstelling voor klassiek erfgoed (kunst en kennis van de Grieken en Romeinen).             - Herontdekking klassieke oudheid. Humanisten bestudeerden en vertaalden de klassieke boeken. Monniken hadden al is klassieke teksten gekopieerd maar hun vertalingen beperkten zich alleen tot religieuze teksten.
Humanisten → wilden weten wat de klassieke schrijvers schreven los van het christendom
Toen de Turken Constantinopel veroverden (1453) was dat gunstig, geleerden namen Griekse kennis mee. Het lezen van klassieke tekst hoorde bij opleiding van de gegoede burgerij. Boekdrukkunst verspreidde het werk.

Erasmus (humanist) → hij was het er niet mee eens dat zoveel andere humanisten los raakten van het christendom, volgens hem moest het christendom juist gezuiverd worden.
Natuurwetenschappelijk denken → de zon stilstaand middelpunt. Zonnestelsel
Aanloop wetenschappelijke revolutie 17e eeuw, wereldbeeld veranderend.
Kunstenaars bestuurden werk van Griekse en Romeinse oudheid → realistisch schilderen, niet alleen Bijbels, ook landschappen, portretten, enz. Positie kunstenaar = zelfbewust, vooral niet anoniem zoals in middel eeuwen.

5.3 Kerkhervorming

Erasmus bestudeerde originele Griekse teksten van het nieuwe testament. Hij vergeleek die met de Latijnse Vulgaat (de meeste gebruikte bijbel), en ontdekte dat er fouten in stonden. Erasmus maakte een nieuwe vertaling. Zijn Bijbelonderzoek versterkte zijn kritiek op de kerk.
Lof der Zotheid was het boek dat hij schreef.
Erasmus → voorloper van reformatie/kerkhervorming (herstel van de oorspronkelijke, betere toestand. Naar zuivere staat terugbrengen). Erasmus had veel gezag, vooral bij de rijke elite. Holland maakte zich los van de katholieke kerk. Erasmus zelf bleef, ondanks zijn kritiek. Hij wilde dat de kerk uit zichzelf zou hervormen.
Corruptie binnen de kerk, doen en laten wat bisschoppen, kardinalen, enz. zelf wilden. Niemand sprak hun toe want anders werd je gezien als een ketter en op de brandstapel gegooid.
1517 → actie met Duitse monnik Maarten Luther. Christendom scheurde → protestanten en katholieken.
Aflaten → mensen die hadden gezondigd kochten een aflaat brief en gingen zo toch naar de hemel.
Op 31 okt. 1517 hing Luther op de deur van een kerk een brief met 95 stellingen, vol met kritiek. Net als Erasmus wilde hij dat de kerk uit zichzelf zou hervormen, maar na de brief werd Luther de kerk uitgestoten door de Paus. Luther had vooral aanhang van Duitsland (voornamelijk Duitse vorsten). Duitsland → ook gescheurd door reformatie.

Woordenlijst:

Uomo universalis = de universele mens die zich op de meest uiteenlopende terreinen had ontplooid (Leonardo da Vinci)

Humanisme = Stroming onder geleerden vanaf de 15^e eeuw die zich vooral kenmerkte door vernieuwde studie van de klassieke filosofie, literatuur en kunst.