Audiences (p. 25-32)
Media are seen as the conveyors of meaning or information. Different information reaches different audiences (e.g. based on age/race/country). Audiences are seen as the consumers of media products. They would have to be examined as a significant factor in the equation of how meanings were communicated.
Controlling consumption
People usually tend to copy what they see on television. Early studies show that when they watch violence on TV, this may result in copying this aggressive behaviour (Jamie Bulgar case). In this case two boys were thoroughly changed by the movie ‘’Childs Play 3’’ and they decided to kill a young boy. People have been starting to grow more conscious about what they watch.
Active audiences
Noam Chomsky states that the real product that manipulates the audience is the audience themselves. TV programmes are made in order to achieve success among the audience. The audience kind of makes the programmes because the media serves what the audience wants therefore the audience has influence on itself.
Texts among audiences
Audiences can interpret texts in 3 different ways according to Stuart Hall:
Preferred reading: For example a police officer reads about a crime. Just because he is a police officer makes it easier for him to understand the text.
Negotiated reading: This is when the audience is not totally familiar with the product. For example a woman that watches a film with a male actor. She will not always agree on all points just because some features are different.
Resistant reading: This happens when a person is against a certain viewpoint. For example the text about the crime will be read oppositionally in a prison.
Positioning audiences
When men watch a film, they will usually focus more on the men in the film. When others (e.g. females) are exposed more, those men usually will find it harder to identify with the emotions of the females. For example The Lion King. The voices of hyenas were spoken by Afro-American people. This could children give the idea that Afro-American people are bad people.
Mode of address
It is difficult for a journalist to fulfil the wishes of 10 million people watching his programme. Therefore they sometimes make up imaginary individuals to talk to and share their opinion. As those fictional people will always agree (because they do not exist :D) it makes it easier for the people to accept the opinion of the journalist.
Regional chic
The increased use of regional accents is an interesting feature in recent broadcasting. This makes people from a certain area feel more comfortable with that certain programme/TV company. This will make the people watch the programme more often.
Targeting audiences
When television advertisers want to sell a certain product they can ‘buy’ the audience for a certain amount of time and show their advertisement on national television.
Advertising
Newspapers also tend to ‘sell’ their audience to advertisers. These places are very popular amongst advertisers because newspapers are read by many people and different ages/races/countries.
Audience measurement
Audience can be measured in various ways. These numbers have become more reliable over the years because it has become easier to measure. These numbers are used to convince advertisers to advertise in their paper. High-income audiences are more popular among advertisers than low-income audiences.
Audience behaviour
The Nazis started media research as one of the first. They aimed at brainwashing the Russians in order to win the war. They constantly asked themselves: What are the effects of media on people?
The effects of tradition
Studies of the effect of the media on people have been asking themselves the same questions over and over again. What is the effect? Does watching violent films make people more aggressive?. They usually come up with the same results. Only a little percentage of the surveyed people showed different behaviour. These studies are used by governments to pass/change laws.
Effect studies
There have been a lot of studies about whether or not aggressive movies/games have an influence on young people. The intention of those studies was to investigate potential links between watching screen violence, and then copying it in actual behaviour in any form. These studies have become better and better and they show that media are fully involved in affecting the people.
Language (p. 45-47)
The world we live in is a massive human-created world according to Norman Fairclough. The world is made up of ideologies. These ideologies are systems or values made by humans. They are always linked to culture or behaviour. Examples of ideologies are beliefs about gender roles, economy and technology. Language is a tool which is abused by the media. Using language is the most common form of social behaviour in the human world. Language also is a tool for thinking and believing. Feminists would also agree that language carries ideologies and gives power.
Naturalisation
If an ideology or belief system comes to dominate all others it will be seen as ‘natural’. Until the 60s it was perfectly normal to use ‘he’ to mean ‘he/she’. This was common sense and only few saw any problem. Until women came to the conclusion that this language exc luded them from some things.
Repetition
With repetition, the media wants a point of view or ideology to look like common sense. Failure to present or explore alternatives leads to the unchallenged assumption that this is the only way of doing things.
Semiotics
The use of signs or sign systems is called semiotics. Signs are easy to recognise and therefore handy to sell a new product of an already popular factory.
Signs
All communication can be seen as messages created out of signs. A sign can be a smile, a rude gesture, a photograph or a letter in the alphabet. Signs work as pointers. Icons are signs that resemble the object to which they refer. Symbols are signs that do not resemble the thing to which they refer (e.g. the cross for Christianity). Denotation is the term given to the naming and describing level of a sign, at its most literal level. Connotation refers to the associated thoughts that any particular sign brings to mind. These may be connected, suggested or implied by the sign. Polysemy refers to the capacity of all signs to be ‘many signed’: i.e. to have more than one meaning. For example range, which has 17 different meanings. Codes are systems of signs, put together to create meaning.
Media products (p. 51-56)
Media as business
The essential fact is that the majority of media organisations are private businesses. They are companies with shareholders. Their prime concern is to make a profit for those shareholders. Huge investments of mony are made. Most visible example: the film industry (Titanic cost more than 200mln to produce and 350 mln to break even). In the UK, the film industry is nowhere near as lucrative. It does have its own occasional spectacular successes. (The Full Monty). The pattern is very varied. Many newspapers are actually losing money: however, this does not seem to matter unduly, as some of them are not profitable.
BBC
- Is funded by the licence fee and run traditionally on a non-commercial basis. - Has no shareholders - Does not seek to make profits.
Before the privatisation drive of the 1980s, there were quite a number of national organisations which operated under this mantle: today, very few remain and even those that do may yet be required to yield at least some of their traditional character. The jury is still out on whether this will apply to the BBC, too! BBC has always been a very influential organisation in terms of setting standards in broadcasting and in developing programme material and formats. In the past few decades, it has been increasingly squeezed both by cuts to its core funding and by the growing number and size of commercial competitors. One result of this is that it has come to resemble those channels more in terms of output and operational practice.
Support of the powerful
Media organisations are felt to have considerable influence over their audiences, especially in the realm of newspapers and most especially in the run-up to general elections. Prior to the landslide victory of the Labour party in 1997, Tony Blair paid a very well-documented visit to Rupert Murdoch’s private island on the Great Barrier Reef, Australia. The reason for Blair’s visit was to address the Labour Party’s attitude towards Murdoch’s company, Newscorp, the media interests of which include the Sun and Sky television: its purpose was clearly to reassure that individual that a Labour Government would not be injurious to his business interests. The text of speech was not made public. However, after this, Murdoch was to speak very favourably of Blair.
The Owners
Karl Marx proposed that the owners of big businesses are the ‘ruling class’. They make up around 5 per cent of the population, but control roughly three-quarters of the national wealth. The remaining people work for them exchanging labour for wages. In a Marxist view, the media owners represent reality from the viewpoint of ‘the bosses’. Studies of television news have found a tendency to favour authority figures, and the greater powers that they represent, in coverage of political and industrial events of various kinds. For the most part, the degree to which the media are manipulated to serve the interests of this powerful group is largely concealed. The process of acquiring the degree of control should not be seen as simplistic. Media producers have developed highly sophisticated methods of attracting consumers to their products, with an apparently wide range of fare on offer. If the material on offer has sufficient appeal, the majority of the public will not worry too much about the ins-and-outs of ownership.
Hegemony Political theorist Antonio Gramsci developed the concept of hegemony to chart how governments require the consent of their peoples to be governed. In a democracy, this is essential as, without consent, law and order can easily break down. Large-scale, popular dissent can result in the people becoming literally ungovernable. French lorry drivers and farmers are good examples of this. The consent of the people to abide by the law and be ruled is therefore crucial. This consent has to be won and the media play a considerable part in this process. The entertainment, excitement and other diversions they proffer are key to maintaining the complacency of the general populace.
Tending towards monopoly Imagine a primeval swamp with a few bloated dinosaurs confronting each other. They exist in uneasy truce but if one beast turns its head momentarily, another will deliver a death blow. If one is smaller and grows more slowly, it will be hunted by others. In a media monopoly a single firm dominates, or even operates as the sole provider.
An oligopoly exists when there is almost a monopoly. In an oligopoly, 4/5 companies operate like cardsharps in a poker game. Each player knows what the others are up to, but does not have perfect knowledge. The players organise and control the markets to suit themselves. Others are excluded from the game. A conglomerate is a collection of diverse companies not bound by common activity or product, but often reinforcing each other’s interests.
Synergy Merchandising is now a long-established feature of film-making. Often, as much money can be made from the related products marketed alongisde the release of a major new film as from the film itself. Tie-ins and spin-offs, where merchandise is closely linked with particular media products, are very much a feature of today’s marketing world. So much so that people even claim that the film is now the trailer for the stream of products that is to follow.
Diversification is a process of enlarging a company by taking over or merging with other companies. Sometimes these other companies can be in similar or related areas of business; sometimes they are not.
Horizontal integration is when companies expand sideways. The entertainment media sells their products as pastimes in the leisure industry. A film company, for example, may spread its activities into virtual reality technology or holiday resorts.
Vertical integration is when expansion up or down occurs. It is made possible because the production process is divided into stages. A newspaper begins as a tree, then goes through multiple stages of production and distribution until it finally ends up as stuffing for a paded postbag.
Benefits
In the fluid environment of the modern business world, a narrow base of activity is regarded as highly undesirable. Diversification increases profits and long-term security. If one part of the firm loses money, the other parts can support it.
Problems
Sometimes, conflicts can arise between the interests of differing arms of a complex organisation. The management of The Observer was once famously pressured by its former owner, not to investigate condititons in mines in South Africa.
Media Factories what makes news has as much to do with institutional practice as newsworthiness. The industrial processes of media organisations are major determinants of the texts. Each organisation has particular values that determine what gets printed or screened. These values can be divided into two distinct categories: news values and professional values.
News Values There are patterns in the selection and presentation of news. Television programmes and newspapers have their own formats, their regular presenters and writers. A distinct set of criteria has emerged which determines the filtering processes of all the potential events that may be covered in any one day.
Most influential: Proximity: This is perhaps the most important - how close to home does the event occur. The general feeling is that the further away the location, the more dramatic the story has to be to compete with a natural tendency for audiences to identify primarily with ‘homegrown’ news.
Predictabillity: the coverage given to particular events follows predictable patterns. Media outlets develop certain ways of looking at the world and reinforce this with the way they present new stories.
Frequency: Has to do with the amount of time the story itself actually takes to occur. Events which are completed actions are preferred to things whichc take a long time to unfold.
Continuity: On the other hand, once a story started, following up to check on developments is regarded as important: police or public enquiries, ongoing trials and so on.
Negativity: has long been one of the prime requirements of all ‘good’ news reporting. Things that go wrong are regarded as the best sources of story material.
Surprise: an element in the selection process, but not as frequent in occurrence as might be thought. Too much of the unexpected makes it difficult to impose a pattern on news gathering.
Celebrity: is not strictly on the original list, but decidedly a category which needs adding today. Once confirmed to national politicians and international leaders, and focused on their public actions.
Professional values
All institutions have certain ways of doing things, which are built up over time and promoted with a high degree of internal pride. For some, there are external constraints, including legal controls, which determine how they do things: this is a very significant area and is dealt with elsewhere.
Formal mechanisms exist to guide and monitor the materials supplied to the public. In the case of newspapers, there is the Press Complaints Commission (PCC): this body responds to complaints it receives, and reviews published work to determine whether any serious breaches of the Press Code occur. It has no legal powers, and is a voluntary organisation funded by the newspaper industry itself. It can request that editors respond to transgressions which it identifies, but it cannot compel them to do so. The Press Code is a set of rules governing the conduct of jounalists, photographers and their employers. (see page 19 for details!!). In the realm of television, there are two distinct monitoring bodies: one for the BBC and another for commercial television. The Independent Television Commission (ITC) both awards licenses to broadcasting companies and scrutinises their output, to ensure that they do nothing to offend public decency. On the other hand, the BBC has no such external monitoring agency but does have its own Board of Governors, who are responsible for the running of the whole organisation on a solid professional basis.
Informal mechanisms are rather harder to see than formal mechanisms, although they may in fact be more influential in determining the nature of the fare actually produced. All media institutions have their own in-house organisational approaches to their trade and their own particular internal codes about how events are to be interpreted and represented. (Pravda, see p. 15). It is an open secret that newspapers have their own political affiliations. Today, these have become a little more divserse. Previously, most national newspapers had been staunch supporters of the conservative party. What is not always so clearly understood is the extent to which these organisations are prepared to manipulate facts to accommodate this political support. Similarly, journalists who wish to work for them have to adapt to the perspectives of these institutions.
Division of labour into roles
Labour is divided into component stages
Media producers have specialised roles such as journalist, editor, sub-editor, and so on. A consequence of this multiple authorship is that media texts often follow standard formulae. Media products are made in teams so no individual is totally responsible for the meanings communicated. The values of the text are therefore more likely to be those values acceptable to the institution as a whole.
Routines All media institutions develop routines that can have considerable impact on the shape of the final product. Any institution will do the same: if you have found an effective way of doing business, why look to change it? On the whole, this seems a sensible way to run an organisation. In news productino, it does raise some important quenstions. We have already seen how agendas of news selection are established. If the topics themselves are virtually preselected, then the means of reporting is increasingly in danger, too.
News management Recognising the power wielded by the holder of information, politicians above all others have now developed sophisticated methods of managing the news. There is a public perception of the media as purveyors of the truth - or of factual accounts of things that happen, at least. Of course, this image is carefully cultivated by news providers themselves. Reality is quite another story, however. Even in this notorious case, it was the role of the anonymous supplier of key information. Managing the release of news may not be the new phenomenon many take it for, but it certainly has become a central feature of government in all modern democracies.
The spin doctors There is a new breed of news manager in the arena now. Very much a product of the 1990s, the spin doctor is neither an elected member of the government nor even a civil servant, but rather an employee of a political party. The term itself is originally American; it derives from the game of pool and has to do with the techniques of controlling the cue ball. In essence, there is the ball itslef, which is a fixed entity and cannot be changed; there is then the manner of its delivery to its point of impact. In terms of government, similarly, there are nuggets of news which have to be presented to the public.
The influence of the professionals Journalists are mostly in favour of capitalism and free enterprise, but lean towards the left on social issues. They have an ‘anything goes’ attitude in relation to moral areas and they are often hostile to organised religion. Whether these views are actually reflected in news output is largely unresearched. So far, only journalists have been surveyed. The social views of other professionals working in the production of television dramas, quiz shows or horror films have not been explored at all.
Gatekeepers Key personnel within media organisations are designated with some kind of operational control over what passes through the particular institution. The ‘gates’ are where items of news, for instance, are considered for suitability. The ‘keepers’ of those gates are those people who determine what gets through and is used; editors and their deputies, chiefly.
Internal constraints Just as the education system or the police force has a particular ‘culture’, media institutions develop an ethos of their own about the correct way of doing things. Camera operators have the ‘well-trimmed image’, while magazine artists have the ‘house style’. Formats will vary widely from outlet to outlet. Newspapers are generally recognised as having preferences among political parties and it is unusual for them to print articles which do not adhere to these affiliations. Journalists need to be mindful of them when composing their articles. Journalists are also bound by a formal document called the Code of Practise (p. 19). This is a voluntary code drawn up by the PCC. This code was considerably strengthened after the death of Diana (Princess of Wales).
External constraints The Code of Practice has no legal standing: journalists and editors can be asked to comply with rulings by the PCC, and even asked to desist from future breaches, offer apologies, and so on. But they cannot be made to do so. A range of regulations impact on the final shpae of any media text. Some of these are voluntary codes and agreements; others are strictly enforced government regulations. Newspapers are traditionally considered to be free form direct government controls. The internet is also free of this because it has developed across national boundaries and enables individuals to virtually set themselves up as media organisations. Radio is said to have a light touch of control.
Regulation and ownership rules There is a theoretical framework and an actual implementation of it. The two do not entirely match up. (p. 20 is an example).
Television Initially, franchises (licenses to broadcast) were restricted to only one for any one company, and a limit set of only up to 20 per cent for onwership of another broadcasting company. Regulation is quite complex, given the diverse nature of the provision of television services in this country. The BBC is answerable to its own Board of Governors. They have the power to require a programme to be withdrawn from the schedule, if they deem it unfit for broadcasting, for whatever reason. Commercial television is licensed by the ITC, which publishes codes that these broadcasters must strictly observe. This body also deals with complaints, regarding programme and advertising material. Radio has proven to be one of the faster developing areas in the past ten years. Regulated by the Radio Authority, there is now a proliferation of new licenses operating in this field. Newspapers and magazines, having their origins in the 19th century, have been subject to less regulation than the broadcast media. No licence is required to publish in print, only extensive capital.
Broadcasting licences Commercial television and radio broadcasters must obtain a licence before transmission can start. Conditions attached to the broadcasting licences include: the requirement to contribute to an adequate and comprehensive range of services; upholding the ‘public interest’; maintaining programme standards; and not broadcasting illegal material.
Defamation and other laws of restraint It consists of two distinct elements: slander for the spoken word and libel for the written word. Broadly speaking, the offence consists of three parts: publication, identification and defamation. People who think that their reputations have been damaged by the media may take the matter to court. If foudn guilty, media organisations may have to pay considerable sums of mony. A number of other laws apply to the nature of reporting that may be carried out for particular kinds of subject, according to where they occur and whom they involve and the manner in which they may be covered.
Representation
Read through the example on page 35!
Defining representation
Media represent reality. When things happen, out there in the world, these events said to ‘present’ themselves. It is relatively rare for any form of media to capture this first presentation. The media are only representing things once they have occurred. This is the theory, at least. The actual practices of many media outlets mean that often it seems to be they who are genrating the reality on which they are reporting. Many tabloid stories, in particular, have homed in on personal miseries that they themselves have been instrumental in bringing about.
One of the regularly recurring negative images we are exposed to is that of the football hooligan. This social phenomenon has been with us for quite a long time now. It would be interesting to know whether the Romans ever had any problems with unruly crowdfs after their chariot races or lion-feeding sessions.
How representations work
Representations invite audiences to understand them and agree with them in certain preferred ways. Different interpretations are possible to some extent, depending on the audience. (read through p. 38 examples).
Stereotypes
It is a typical or mass-produced image, repeated so many times it seems to have established a pattern. It is a simplified and highly judgmental type of representation.
One well-known female stereotype is that of the dumb blonde. On the other hand, there is the male stereotype of the foolish sitcom father.
The word stereotype comes from the printing trade. Printers would make a papier-mache model and then cast a metal printing plate from it. Next, they would ink the plate and hundreds of identical printings could then be reproduced. Just as the image on the metal typesetting plate is fixed and endlessly repeated, so the stereotype is often applied whatever the circumstances.
Stereotypes are an extreme form of representation. They are constructed by a process of selection.
Ideology
O’Sullivan tells us how various powerful vested interests operate to ensure particular representations of the world are manifested. Thus communism was always presented as inherently bad. Capitalism, on the other hand, was always good. Ideology is an organised system of beliefs and values that inform the basis on which a particular society operates.
woensdag 9 november 2011
woensdag 15 juni 2011
LE 3+4
Hoofdstuk 3: Woorden uit de woestijn
Arabië vóór de Islam:
Arabië heeft tegenwoordig Saoedi-Arabië.
Vroegen leefden er op het Arabische schiereiland vooral nomadische bedoeïenstammen. Via handelsroutes hadden de bewoners van Arabië contacten met andere landen en culturen. Rond 600 waren het zuiden en het oosten overheerst door de Perzen.
De nomadenstammen waren polytheïstisch, ze vereerden de zon, de maan en de planeet Venus, maar ook bronnen bomen of een steen konden als een heilige plaats worden beschouwd. In sommige steden woonden rond de 5e eeuw al grote joodse gemeenschappen. Mekka was een belangrijke handels- en bedevaartsplaats, en de kaäba stond daar
Mohammed:
Hij werd geboren in 570 in Mekka, zijn vader was al dood en zijn moeder overleed toen hij 6 was. Hij woonde eerst bij zijn opa en later bij zijn oom Aboe Talib. Toen hij 25 jaar was kwam hij als karavaanleider in dienst en gaf hij leiding over karavanen naar verschillende landen. Hij werkte voor de vrouw Chadiedja waarmee hij later trouwde en 4 dochters kreeg. Hij zocht vaak de eenzaamheid van de woestijn op om te mediteren. In de stilte van de bergen werd Mohammed in een grot van de berg Hira door de engel Gabriël aangesproken. Hij liet hem een doek zien met de volgende woorden:
“Lees voor in de naam van jouw Heer, die heeft geschapen.
Geschapen heeft hij de mensen uit een bloedklonter. Lees voor!
Jouw Heer is de edelmoedigste, die onderwezen heeft met een pen.
Hij heeft de mens onderwezen wat hij niet wist.”
Gabriël verscheen nog vaker aan Mohammed en drie jaar na zijn eerste visioen begon M. de inwoners van Mekka te vertellen wat Gabriël hem had opgedragen: “Geloof in één God, Allah, en houd op met een levenswijze waarin jullie geen rekening houden met de armen en zwakken.”
Zijn enige volgelingen waren zijn familie en vrienden. De rijke handelaar Aboe Bakr en Omar, rijke leidinggevende figuren in Mekka, bekeerden zich wel tot de nieuwe godsdienst.
Mohammed had kritiek op de rijke handelaars die zich niets aantrokken van de armen en dat er in Mekka zoveel goden werden vereerd. De stadgenoten die hun geld verdienden door bedevaarten wilden hem tegenhouden, eerste door pesterijen later door geweld.
Van Mekka naar Medina:
In 619 sterven Chadiedja en Aboe Talib, daardoor werd het voor M. nog moeilijker in Mekka. Drie jaar hiel M het nog vol maar toen verliet hij Mekka naar Jathrib(Medina) in 622. In Medina(= Medina al-nabi: stad van de profeet) krijgt hij veel aanhang waardoor het de eerste islamitische stad werd, 622 wordt gezien als het beginpunt van de islam.
Hij werd de leider en in zijn persoonlijke leven ging het hem ook voor de wind, hij kreeg aanzien als profeet van God en bovendien ook nog rechter en politicus. Mohammed trouwde met Aisja (9jarige dochter Aboe Bakr) en zij was de enige die hem tegen durfde te spreken. De 5e vrouw was Zainab, zijn nicht en de ex-vrouw van zijn pleegzoon Zaid. Door zijn openbaring mocht hij met meerdere vrouwen trouwen, in totaal 9.
Mohammed kreeg in het moeilijke jaar 619 steun door een goddelijke droom waarin hij op een gevleugeld paard een reis maakte naar Jeruzalem en later is dat verboden met ‘de hemelvaart van Mohammed’(na aankomst in de 7e hemel, gesprek met God en daarin zijn 5 dagelijkse gebedstijden vastgesteld). Hemelvaart wordt gevierd op 27e van de ramadan maand. In 692 werd op de rots waar de voetafdruk van Mohammed op zou staan de Rotskoepel-moskee(Omar-moskee) gebouwd.
Van Medina naar Mekka:
Mohammed verwachtte dat de Joden in Mekka zijn boodschap zouden geloven. Hij was ervan overtuigd dat ze in dezelfde God geloofden. De joden wilden Mohammed niet als profeet aanvaarden en Mohammed heeft grote groepen van hen uit Mekka verdreven of terecht laten stellen. Mohammed besloot dat de moslims zich in hun gebeden naar Mekka moesten richten in plaats van Jeruzalem.
Hij wilde, vanwege het belang van de kaäba, dat Mekka ook een islamitische stad werd. Daarom riep de profeet op om de karavanen op weg naar Mekka te overvallen en deze ‘heilige oorlog’ liep uit in grote veldslagen tussen beide steden. In 630 veroverde Mohammed Mekka, de beelden van goden werden vernield en de kaäba werd tot het centrale islamitische heiligdom gemaakt. In 632 stief Mohammed en werd in Medina begraven, Aboe Bakr was zijn opvolger.
De Koran:
Het woord koran betekent letterlijk: ‘dat wat voorgelezen moet worden.’ Het is ongeveer gelijk aan het NT qua omvang, het heeft 114 soera’s (hoofdstukken) die allemaal beginnen met een korte lofprijzing. De soera’s zijn niet chronologisch geordend en de samenstellers hebben gekozen voor indeling naar lengte. Van lang naar kort. De éérste soena is een uitzondering, het is een korte van zeven verzen.
Volgens de overlevering staan in de koran de woorden die Mohammed van Gabriël kreeg en die hij doorgaf aan zijn volgelingen. Het werd opgeschreven en mondeling doorgegeven. Volgens sommigen zou Zaid een deel ervan hebben opgeschreven, anderen denken dat Aboe Bakr de opdracht heeft gegeven om alle overgeleverde teksten te verzamelen en te ordenen. Pas in de 10e eeuw was er overeenstemming over de tekst van de koran.
In de koran staan niet alleen geloofsvoorschriften maar ook handelingsvoorschriften. Sommigen gaan echter letterlijk na de tekst leven terwijl anderen het in de ruime zin nemen.
Koran en bijbel:
In de koran komen veel mensen voor die in de Bijbel ook genoemd worden (Adam, Noach, Abraham, Mozes en Jezus). Moslims geloven dat god zich eerst aan de Joden heeft geopenbaard, toen aan de christenen, maar die begrepen het verkeerd en daarna heeft God Mohammed uitgekozen als profeet om de bedoelingen bekend te maken. Hij wordt ook wel ‘het zegel der profeten’ genoemd. De boodschap van de tora en het NT worden als het ware afgesloten en vervangen door de koran.
Soenna en hadieth:
Oemma (het huis van de islam): alle gelovigen voelen zich als één familie en dat ze zich allen houden aan dezelfde regels. Het zijn fatsoensregels voor de dagelijkse omgang, voor handelscontracten en huwelijksovereenkomsten, voor de omgang tussen ouders en kinderen, voor de omgangsvoorschriften tussen man en vrouw, maar ook voor de hele wetgeving en het rechtsysteem. Iedereen is er gelijk.
Men maakte al vroeg gebruik van de soenna (traditie), het is een schriftelijke verzameling van gewoonten en adviezen van Mohammed. De soenna verschilt nog wel eens van de koran, bijvoorbeeld qua bidden.
Een hadieth is een verhaal waarin een maatregel, straf of uitlegging van de koran wordt beschreven. De koran en de soenna vormen de bronnen van de islamitische wetgeving, de sjaria(weg om te volgen).
Hoofdstuk 4: De wereld van de Islam
Het huis van de islam:
Wereldwijd heeft de islam ongeveer 1,2 miljard gelovigen en is daarmee de 2e godsdienst op de wereld. Het huis van de islam (dar al-islam) is het gebied waartoe de islamitische landen behoren, en het huis van de strijd (dar al-harb) zijn de landen die nog niet moslim zijn.
Koran, soenna en sjaria:
In de landen van het Arabisch schiereiland kent men geen andere wetgeving dan de sjaria. Tegenwoordig kennen ook Pakistan, Iran Mauretanië en Soedan een strikte islamitische wetgeving gebaseerd op de sjaria. In landen als Egypte en Turkije proberen de mensen de sjaria aan te passen aan de moderne tijd. In westerse landen staat de sjaria vaak bekend als een rechtssysteem met zware straffen.
Soennieten en Sjiieten:
Mohammed had voor zijn dood zelf niets gezegd over eventuele opvolgers. Een raad koos voor Aboe Bakr, hij kreeg als titel kalief (opvolger).
Na de eerste 4 kaliefen vind er een splitsing plaats binnen de islam. De mensen die Ali steunden noemen zichzelf de Sjiieten (sjiat-Ali, partij van Ali). Na de dood van Ali wilde deze partij alleen iemand kiezen uit de familie van Mohammed. De meerderheid was echter van mening dat de opvolger moest gekozen worden op geschiktheid van taak. Deze moslims noemen zich soennieten (soenna). Ongeveer 90% van de moslims is soenniet. De sjiieten wonen voornamelijk in Irak, Iran en Pakistan. Hier is vrijwel geen scheiding tussen staat en godsdienst waar dat in soennitische landen wel zo is. De politieke leider in sjiitische heeft ook de hoogste zeggenschap in de godsdienst, het is de imam. In Iran noemen ze zo’n religieuze en politieke leider ook wel de ayatollah.
Ali (neef van Mohammed en getrouwd met zijn dochter Fatima) dacht dat hij het meeste recht had op de opvolging maar werd het niet. Later kreeg hij een nieuwe kans toen Aboe Bakr stierf in 634. De volgende kaliefen, Omar(644) en Othman (656) werden vermoord en Ali nam in 656 het kalifaat op zich. Hij werd vermoord in 661.
Veel Nederlandse Turken horen tot de Alevieten, zij stellen zich nogal vrij op ten opzichte van de leer van de islam. Een mens moet ook zijn gezonde verstand gebruiken en zelf beslissen. Voor hen is de belangrijkste regel tolerantie: anderen accepteren zonder onderscheid te maken na geslacht, huidskleur, afkomst of geloof. Alevieten leggen grote nadruk op onderwijs en vorming, door te leren kan iemand een bijdrage leveren aan vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid.
De uitbreidingen van het huis van de islam:
Tijdens de eerste drie kaliefen werd het huis uitgebreid tot buiten Arabië.(Syrië, Palestina, Egypte, Mesopotamië enz.) Na dood van Ali werd Damascus nieuwe hoofdstad van het Arabische rijk. Vanuit Damascus via Egypte werd Noord-Afrika bereikt en in 711 werd de oversteek gemaakt naar Spanje. Daarna vielen ze Frankrijk binnen, maar daar werden ze in 732 bij de stad Poitiers door Karel Martel verslagen.
In het oosten drongen ze door tot in Perzië en India. Het islamitische rijk omvatte: Spanje, via Noord-Afrika tot aan het westen van India(het tegenwoordige Pakistan). Het politiek en cultureel centrum verschuifde naar Bagdad.
Van de 8ste tot 13de eeuw is ongeveer de Arabische bloeitijd, de tijd dat het culturele en wetenschappelijke niveau ver boven dat in het toenmalige West-Europa lag.
In de 13e eeuw werd de macht van het Arabische wereldrijk overgebracht naar het oosten. De Mongolen hadden in 1258 de stad verwoest. In de volgende eeuwen ontstonden er voor kortere of langere tijd verschillende soennitische rijken in het Midden-Oosten. Caïro i s ook enige eeuwen het centrum geweest van de Arabischislamitische cultuur.
De Arabieren lieten in 830 een groot observatorium voor sterren bouwen in Bagdad. Ze deden verder onderzoek naar afstanden tussen hemellichamen en probeerden de exacte lengte van een jaar te berekenen. De metingen werden toegepast voor navigatie en bij het ontwerpen van landkaarten.
Arabische onderzoekers hebben geprobeerd goud te maken met behulp van pyriet. Deze mensen legden de basis voor de moderne chemie. Sommige woorden zijn ook in de hedendaagse scheikunde overgenomen van de Arabieren, bijvoorbeeld alkali, antimoon, aluin en alcohol.
Toen de Arabieren Perzië veroverden, namen zij het schaakspel van de Perzen over en ze brachten het in de 9e eeuw naar Europa. Sjah mat betekent de koning is dood in het Perzisch.
De Arabieren namen vanuit India het tientallige stelsel over, met symbolen die wij nu kennen als Arabische cijfers. Zij hadden voor het getal 0 de naam sifr (leeg). Eerste- en tweedegraadsvergelijkingen werden geïntroduceerd door de Arabieren. De driehoeksmeting is in Bagdad ontwikkeld.
Het Ottomaanse rijk:
In 1453 kwam er door de verovering van Constantinopel door de Turken een eind aan het Oost-Romeinse rijk. Constantinopel werd vanaf toen Istanboel genoemd. Vanaf toen kwam het Ottomaans rijke (o.l.v. Suleiman 1520-166) tot grote bloei. Suleiman was een goede militair en staatsman, hij breidde zijn rijk uit tot aan Boedapest, der Perzische golf en de Sahara. Hij voerde het Arabische schrift in en zo werd de koran de basis van het onderwijs. Hij werd beroemd om zijn juridische hervormingen en hij steunde ook allerlei vormen van kunst. Suleiman en veel van zijn opvolgers waren toleranter tegen andere geloven. Na Suleiman’s dood was het Ottomaanse rijk over zijn hoogtepunt van macht heen. De Turkse legers hadden al Griekenland, Bulgarije, Albanië, Servië en Hongarije verovert. Later moest het Ottomaanse rijk verschillend gebieden weer prijsgeven. Vooral in de 19e eeuw maakten veel gebieden zich los van het Ottomaanse bestuur. Pasja (generaal) Moestafa Kemal bracht een halt toe aan het verval van het Ottomaanse Rijk. Atatürk(Kemal) werd in 1923 de eerste president van de republiek Turkije. Hij voerde grote veranderingen door en Turkije werd een staat, die een scheiding kent tussen politiek en godsdienst.
Verdere uitbreidingen:
Vanaf de 13e eeuw breidde de islam zich uit ook naar het oosten, richting Azië. Landen als Afghanistan, Pakistan, Bangladesh, Maleisië en Indonesië zijn bijna geheel islamitisch geworden. Ten zuiden van de Sahara hebben ze ook in landen als Soedan, Somalië, Mauretanië, Tsjaad, Mali en Niger ze een bevolking die in meerderheid islamitisch is. In sommige landen is een ‘Afrikaanse Islam’ ontstaan, de voorschriften uit de Koran en soenna hebben zich vermengd met de tradities.
De moslims en het fundamentalisme:
Iemand is een fundamentalist als hij qua striktheid van godsdienstige voorschriften niet alleen streng is voor zichzelf, maar er ook op staat dat anderen de regels zonder discussie aanvaarden. Ze zijn fanatieke tegenstanders van moderne en wetenschappelijke onderzoek naar heilige geschriften. Bij fundamentalistische moslims bepalen de koran, de soenna en de hadieth heel het politieke, maatschappelijke en sociale leven. Zij vinden dat de sjaria volledig moet worden toegepast.
Na WO2 worden vrijwal alle landen in het Midden-Oosten zelfstandig en pogingen vanuit het westen om een democratische staatsvorm in te voeren mislukken. De onvrede over uitbuitingen en onderdrukking van dingen als olievoorraden (alleen voor politieke elite) zorgden voor een omslag in het begin van de jaren ’70. De leer van de jihad was voor velen een bron van inspiratie om zich te verzetten tegen het westen. In 1979 werd de sjah uit Iran verdreven en er ontstond een islamitische republiek. Bij de moslims in landen in het Midden-Oosten is er na de jaren ’70 een soort gevoel van vervreemding gegroeid.
Fundamentalistische bewegingen als Al-Qaeda (de basis) in Afghanistan, die GIA in Algerije en Jamaya Islamija in Indonesië. Zij treden met veel geweld op tegen westerse instellingen en mensen. Ze willen een eind maken aan de macht van Amerika. Ze willen dat elke moslimstaat gezuiverd wordt van alle westerse invloeden en dat het land alleen door koran, soenna, hadieth en sjaria geregeerd wordt.
11 september 2001 bracht een schok teweeg in Amerika, de omvang van de aanslag was enorm; het aantal slachtoffers was hoog en de ravage, woede en het verdriet waren groot.
Er is veel schrik voor nieuwe aanslagen en in het vroege voorjaar van 2003 gebon daarom de ‘bevrijdingsoorlog’ tussen de V.S. en Irak.
Wahhabieten zijn volgelingen van Mohammed ibn Abd al- Wahhaab (1703-1792), die streefde naar herstel van de in zijn ogen volmaakte islamitische samenlevingen ten tijde van de profeet Mohammed. Het wahhabimse is de officiële leer van enkele golfstaten.
Jihad betekent letterlijk ‘heilige ontspanning’ en het is geen voorgeschreven plicht in de koran voor de moslim, maar wordt wel gezien als een heilige plicht. In de eerste jaren van de islam was de jihad de gewapende strijd waarmee Mohammed de islam heeft verdedigd en uitgebreid. Later vond men dat de ‘heilige’ oorlog alleen maar uitgeroepen mocht worden ter verdediging van het huis van de islam. De grote jihad is de geestelijke strijd tegen de menselijke fouten, de kleine jihad is de gewapende strijd ter verdediging van de islam.
Een nieuwe situatie:
Overal in de wereld zijn door emigratie van moslims ‘westerse’ moslimgemeenschappen ontstaan. De vroegere grenzen tussen het ‘huis van de islam’ en het ‘huis van de strijd’ zijn niet meer geografisch aan te wijzen, wat sommige moslims verwart. Steeds belangrijker wordt de vraag in hoeverre ‘moderne’ moslims in staat zullen zijn hun geloof op een hedendaagse wijze te vormen.
Vragen uit hoofdstukken 3 + 4:
Het Staatssymbool van Saoedi-Arabië bestaat uit twee gekruiste zwaarden onder een palmboom. De zwaarden staan voor de families die Saoedi-Arabië stichtten, het Huis van Saoed(Koninklijke familie) en het Huis Wahab. Daarnaast symboliseren ze rechtvaardigheid en kracht uit overtuiging. Op de Saoedische vlag staat ook een zwaard. De palmboom staat voor vitaliteit en groei.
De 5 belangrijkste thema’s binnen de islam zijn:
1 Het geloof in één God
2 God is de schepper van alles wat bestaat
3 De mens moet zich onderwerpen aan God
4 Op de dag van de opstanding zullen de mensen beoordeeld worden
5 Een mens moet liefdadigheid beoefenen
Soennieten Sjiieten
Herkomst van de naam Van het woord Soenna Sjiat-Ali, partij van Ali
Politiek leiderschap Landsregering Imam
Godsdienstig leiderschap Korangeleerden Imam
Relatie staat-godsdienst Gescheiden Samen
Procent van de moslims 90 10
Verspreiding over landen De rest ongeveer Iran, Irak, Pakistan
Mekka: kaäba
Jeruzalem: moskee met gouden koepel, rotskoepel
Istanboel: lelijk ding aan water met palen, hagia sofia
Caïro: stenen ding met gras ervoor, moskee van Mohammed Ali
Cordoba: met die strepen, mezquita
Agra: die grote met dat water ervoor, taj mahal
Arabië vóór de Islam:
Arabië heeft tegenwoordig Saoedi-Arabië.
Vroegen leefden er op het Arabische schiereiland vooral nomadische bedoeïenstammen. Via handelsroutes hadden de bewoners van Arabië contacten met andere landen en culturen. Rond 600 waren het zuiden en het oosten overheerst door de Perzen.
De nomadenstammen waren polytheïstisch, ze vereerden de zon, de maan en de planeet Venus, maar ook bronnen bomen of een steen konden als een heilige plaats worden beschouwd. In sommige steden woonden rond de 5e eeuw al grote joodse gemeenschappen. Mekka was een belangrijke handels- en bedevaartsplaats, en de kaäba stond daar
Mohammed:
Hij werd geboren in 570 in Mekka, zijn vader was al dood en zijn moeder overleed toen hij 6 was. Hij woonde eerst bij zijn opa en later bij zijn oom Aboe Talib. Toen hij 25 jaar was kwam hij als karavaanleider in dienst en gaf hij leiding over karavanen naar verschillende landen. Hij werkte voor de vrouw Chadiedja waarmee hij later trouwde en 4 dochters kreeg. Hij zocht vaak de eenzaamheid van de woestijn op om te mediteren. In de stilte van de bergen werd Mohammed in een grot van de berg Hira door de engel Gabriël aangesproken. Hij liet hem een doek zien met de volgende woorden:
“Lees voor in de naam van jouw Heer, die heeft geschapen.
Geschapen heeft hij de mensen uit een bloedklonter. Lees voor!
Jouw Heer is de edelmoedigste, die onderwezen heeft met een pen.
Hij heeft de mens onderwezen wat hij niet wist.”
Gabriël verscheen nog vaker aan Mohammed en drie jaar na zijn eerste visioen begon M. de inwoners van Mekka te vertellen wat Gabriël hem had opgedragen: “Geloof in één God, Allah, en houd op met een levenswijze waarin jullie geen rekening houden met de armen en zwakken.”
Zijn enige volgelingen waren zijn familie en vrienden. De rijke handelaar Aboe Bakr en Omar, rijke leidinggevende figuren in Mekka, bekeerden zich wel tot de nieuwe godsdienst.
Mohammed had kritiek op de rijke handelaars die zich niets aantrokken van de armen en dat er in Mekka zoveel goden werden vereerd. De stadgenoten die hun geld verdienden door bedevaarten wilden hem tegenhouden, eerste door pesterijen later door geweld.
Van Mekka naar Medina:
In 619 sterven Chadiedja en Aboe Talib, daardoor werd het voor M. nog moeilijker in Mekka. Drie jaar hiel M het nog vol maar toen verliet hij Mekka naar Jathrib(Medina) in 622. In Medina(= Medina al-nabi: stad van de profeet) krijgt hij veel aanhang waardoor het de eerste islamitische stad werd, 622 wordt gezien als het beginpunt van de islam.
Hij werd de leider en in zijn persoonlijke leven ging het hem ook voor de wind, hij kreeg aanzien als profeet van God en bovendien ook nog rechter en politicus. Mohammed trouwde met Aisja (9jarige dochter Aboe Bakr) en zij was de enige die hem tegen durfde te spreken. De 5e vrouw was Zainab, zijn nicht en de ex-vrouw van zijn pleegzoon Zaid. Door zijn openbaring mocht hij met meerdere vrouwen trouwen, in totaal 9.
Mohammed kreeg in het moeilijke jaar 619 steun door een goddelijke droom waarin hij op een gevleugeld paard een reis maakte naar Jeruzalem en later is dat verboden met ‘de hemelvaart van Mohammed’(na aankomst in de 7e hemel, gesprek met God en daarin zijn 5 dagelijkse gebedstijden vastgesteld). Hemelvaart wordt gevierd op 27e van de ramadan maand. In 692 werd op de rots waar de voetafdruk van Mohammed op zou staan de Rotskoepel-moskee(Omar-moskee) gebouwd.
Van Medina naar Mekka:
Mohammed verwachtte dat de Joden in Mekka zijn boodschap zouden geloven. Hij was ervan overtuigd dat ze in dezelfde God geloofden. De joden wilden Mohammed niet als profeet aanvaarden en Mohammed heeft grote groepen van hen uit Mekka verdreven of terecht laten stellen. Mohammed besloot dat de moslims zich in hun gebeden naar Mekka moesten richten in plaats van Jeruzalem.
Hij wilde, vanwege het belang van de kaäba, dat Mekka ook een islamitische stad werd. Daarom riep de profeet op om de karavanen op weg naar Mekka te overvallen en deze ‘heilige oorlog’ liep uit in grote veldslagen tussen beide steden. In 630 veroverde Mohammed Mekka, de beelden van goden werden vernield en de kaäba werd tot het centrale islamitische heiligdom gemaakt. In 632 stief Mohammed en werd in Medina begraven, Aboe Bakr was zijn opvolger.
De Koran:
Het woord koran betekent letterlijk: ‘dat wat voorgelezen moet worden.’ Het is ongeveer gelijk aan het NT qua omvang, het heeft 114 soera’s (hoofdstukken) die allemaal beginnen met een korte lofprijzing. De soera’s zijn niet chronologisch geordend en de samenstellers hebben gekozen voor indeling naar lengte. Van lang naar kort. De éérste soena is een uitzondering, het is een korte van zeven verzen.
Volgens de overlevering staan in de koran de woorden die Mohammed van Gabriël kreeg en die hij doorgaf aan zijn volgelingen. Het werd opgeschreven en mondeling doorgegeven. Volgens sommigen zou Zaid een deel ervan hebben opgeschreven, anderen denken dat Aboe Bakr de opdracht heeft gegeven om alle overgeleverde teksten te verzamelen en te ordenen. Pas in de 10e eeuw was er overeenstemming over de tekst van de koran.
In de koran staan niet alleen geloofsvoorschriften maar ook handelingsvoorschriften. Sommigen gaan echter letterlijk na de tekst leven terwijl anderen het in de ruime zin nemen.
Koran en bijbel:
In de koran komen veel mensen voor die in de Bijbel ook genoemd worden (Adam, Noach, Abraham, Mozes en Jezus). Moslims geloven dat god zich eerst aan de Joden heeft geopenbaard, toen aan de christenen, maar die begrepen het verkeerd en daarna heeft God Mohammed uitgekozen als profeet om de bedoelingen bekend te maken. Hij wordt ook wel ‘het zegel der profeten’ genoemd. De boodschap van de tora en het NT worden als het ware afgesloten en vervangen door de koran.
Soenna en hadieth:
Oemma (het huis van de islam): alle gelovigen voelen zich als één familie en dat ze zich allen houden aan dezelfde regels. Het zijn fatsoensregels voor de dagelijkse omgang, voor handelscontracten en huwelijksovereenkomsten, voor de omgang tussen ouders en kinderen, voor de omgangsvoorschriften tussen man en vrouw, maar ook voor de hele wetgeving en het rechtsysteem. Iedereen is er gelijk.
Men maakte al vroeg gebruik van de soenna (traditie), het is een schriftelijke verzameling van gewoonten en adviezen van Mohammed. De soenna verschilt nog wel eens van de koran, bijvoorbeeld qua bidden.
Een hadieth is een verhaal waarin een maatregel, straf of uitlegging van de koran wordt beschreven. De koran en de soenna vormen de bronnen van de islamitische wetgeving, de sjaria(weg om te volgen).
Hoofdstuk 4: De wereld van de Islam
Het huis van de islam:
Wereldwijd heeft de islam ongeveer 1,2 miljard gelovigen en is daarmee de 2e godsdienst op de wereld. Het huis van de islam (dar al-islam) is het gebied waartoe de islamitische landen behoren, en het huis van de strijd (dar al-harb) zijn de landen die nog niet moslim zijn.
Koran, soenna en sjaria:
In de landen van het Arabisch schiereiland kent men geen andere wetgeving dan de sjaria. Tegenwoordig kennen ook Pakistan, Iran Mauretanië en Soedan een strikte islamitische wetgeving gebaseerd op de sjaria. In landen als Egypte en Turkije proberen de mensen de sjaria aan te passen aan de moderne tijd. In westerse landen staat de sjaria vaak bekend als een rechtssysteem met zware straffen.
Soennieten en Sjiieten:
Mohammed had voor zijn dood zelf niets gezegd over eventuele opvolgers. Een raad koos voor Aboe Bakr, hij kreeg als titel kalief (opvolger).
Na de eerste 4 kaliefen vind er een splitsing plaats binnen de islam. De mensen die Ali steunden noemen zichzelf de Sjiieten (sjiat-Ali, partij van Ali). Na de dood van Ali wilde deze partij alleen iemand kiezen uit de familie van Mohammed. De meerderheid was echter van mening dat de opvolger moest gekozen worden op geschiktheid van taak. Deze moslims noemen zich soennieten (soenna). Ongeveer 90% van de moslims is soenniet. De sjiieten wonen voornamelijk in Irak, Iran en Pakistan. Hier is vrijwel geen scheiding tussen staat en godsdienst waar dat in soennitische landen wel zo is. De politieke leider in sjiitische heeft ook de hoogste zeggenschap in de godsdienst, het is de imam. In Iran noemen ze zo’n religieuze en politieke leider ook wel de ayatollah.
Ali (neef van Mohammed en getrouwd met zijn dochter Fatima) dacht dat hij het meeste recht had op de opvolging maar werd het niet. Later kreeg hij een nieuwe kans toen Aboe Bakr stierf in 634. De volgende kaliefen, Omar(644) en Othman (656) werden vermoord en Ali nam in 656 het kalifaat op zich. Hij werd vermoord in 661.
Veel Nederlandse Turken horen tot de Alevieten, zij stellen zich nogal vrij op ten opzichte van de leer van de islam. Een mens moet ook zijn gezonde verstand gebruiken en zelf beslissen. Voor hen is de belangrijkste regel tolerantie: anderen accepteren zonder onderscheid te maken na geslacht, huidskleur, afkomst of geloof. Alevieten leggen grote nadruk op onderwijs en vorming, door te leren kan iemand een bijdrage leveren aan vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid.
De uitbreidingen van het huis van de islam:
Tijdens de eerste drie kaliefen werd het huis uitgebreid tot buiten Arabië.(Syrië, Palestina, Egypte, Mesopotamië enz.) Na dood van Ali werd Damascus nieuwe hoofdstad van het Arabische rijk. Vanuit Damascus via Egypte werd Noord-Afrika bereikt en in 711 werd de oversteek gemaakt naar Spanje. Daarna vielen ze Frankrijk binnen, maar daar werden ze in 732 bij de stad Poitiers door Karel Martel verslagen.
In het oosten drongen ze door tot in Perzië en India. Het islamitische rijk omvatte: Spanje, via Noord-Afrika tot aan het westen van India(het tegenwoordige Pakistan). Het politiek en cultureel centrum verschuifde naar Bagdad.
Van de 8ste tot 13de eeuw is ongeveer de Arabische bloeitijd, de tijd dat het culturele en wetenschappelijke niveau ver boven dat in het toenmalige West-Europa lag.
In de 13e eeuw werd de macht van het Arabische wereldrijk overgebracht naar het oosten. De Mongolen hadden in 1258 de stad verwoest. In de volgende eeuwen ontstonden er voor kortere of langere tijd verschillende soennitische rijken in het Midden-Oosten. Caïro i s ook enige eeuwen het centrum geweest van de Arabischislamitische cultuur.
De Arabieren lieten in 830 een groot observatorium voor sterren bouwen in Bagdad. Ze deden verder onderzoek naar afstanden tussen hemellichamen en probeerden de exacte lengte van een jaar te berekenen. De metingen werden toegepast voor navigatie en bij het ontwerpen van landkaarten.
Arabische onderzoekers hebben geprobeerd goud te maken met behulp van pyriet. Deze mensen legden de basis voor de moderne chemie. Sommige woorden zijn ook in de hedendaagse scheikunde overgenomen van de Arabieren, bijvoorbeeld alkali, antimoon, aluin en alcohol.
Toen de Arabieren Perzië veroverden, namen zij het schaakspel van de Perzen over en ze brachten het in de 9e eeuw naar Europa. Sjah mat betekent de koning is dood in het Perzisch.
De Arabieren namen vanuit India het tientallige stelsel over, met symbolen die wij nu kennen als Arabische cijfers. Zij hadden voor het getal 0 de naam sifr (leeg). Eerste- en tweedegraadsvergelijkingen werden geïntroduceerd door de Arabieren. De driehoeksmeting is in Bagdad ontwikkeld.
Het Ottomaanse rijk:
In 1453 kwam er door de verovering van Constantinopel door de Turken een eind aan het Oost-Romeinse rijk. Constantinopel werd vanaf toen Istanboel genoemd. Vanaf toen kwam het Ottomaans rijke (o.l.v. Suleiman 1520-166) tot grote bloei. Suleiman was een goede militair en staatsman, hij breidde zijn rijk uit tot aan Boedapest, der Perzische golf en de Sahara. Hij voerde het Arabische schrift in en zo werd de koran de basis van het onderwijs. Hij werd beroemd om zijn juridische hervormingen en hij steunde ook allerlei vormen van kunst. Suleiman en veel van zijn opvolgers waren toleranter tegen andere geloven. Na Suleiman’s dood was het Ottomaanse rijk over zijn hoogtepunt van macht heen. De Turkse legers hadden al Griekenland, Bulgarije, Albanië, Servië en Hongarije verovert. Later moest het Ottomaanse rijk verschillend gebieden weer prijsgeven. Vooral in de 19e eeuw maakten veel gebieden zich los van het Ottomaanse bestuur. Pasja (generaal) Moestafa Kemal bracht een halt toe aan het verval van het Ottomaanse Rijk. Atatürk(Kemal) werd in 1923 de eerste president van de republiek Turkije. Hij voerde grote veranderingen door en Turkije werd een staat, die een scheiding kent tussen politiek en godsdienst.
Verdere uitbreidingen:
Vanaf de 13e eeuw breidde de islam zich uit ook naar het oosten, richting Azië. Landen als Afghanistan, Pakistan, Bangladesh, Maleisië en Indonesië zijn bijna geheel islamitisch geworden. Ten zuiden van de Sahara hebben ze ook in landen als Soedan, Somalië, Mauretanië, Tsjaad, Mali en Niger ze een bevolking die in meerderheid islamitisch is. In sommige landen is een ‘Afrikaanse Islam’ ontstaan, de voorschriften uit de Koran en soenna hebben zich vermengd met de tradities.
De moslims en het fundamentalisme:
Iemand is een fundamentalist als hij qua striktheid van godsdienstige voorschriften niet alleen streng is voor zichzelf, maar er ook op staat dat anderen de regels zonder discussie aanvaarden. Ze zijn fanatieke tegenstanders van moderne en wetenschappelijke onderzoek naar heilige geschriften. Bij fundamentalistische moslims bepalen de koran, de soenna en de hadieth heel het politieke, maatschappelijke en sociale leven. Zij vinden dat de sjaria volledig moet worden toegepast.
Na WO2 worden vrijwal alle landen in het Midden-Oosten zelfstandig en pogingen vanuit het westen om een democratische staatsvorm in te voeren mislukken. De onvrede over uitbuitingen en onderdrukking van dingen als olievoorraden (alleen voor politieke elite) zorgden voor een omslag in het begin van de jaren ’70. De leer van de jihad was voor velen een bron van inspiratie om zich te verzetten tegen het westen. In 1979 werd de sjah uit Iran verdreven en er ontstond een islamitische republiek. Bij de moslims in landen in het Midden-Oosten is er na de jaren ’70 een soort gevoel van vervreemding gegroeid.
Fundamentalistische bewegingen als Al-Qaeda (de basis) in Afghanistan, die GIA in Algerije en Jamaya Islamija in Indonesië. Zij treden met veel geweld op tegen westerse instellingen en mensen. Ze willen een eind maken aan de macht van Amerika. Ze willen dat elke moslimstaat gezuiverd wordt van alle westerse invloeden en dat het land alleen door koran, soenna, hadieth en sjaria geregeerd wordt.
11 september 2001 bracht een schok teweeg in Amerika, de omvang van de aanslag was enorm; het aantal slachtoffers was hoog en de ravage, woede en het verdriet waren groot.
Er is veel schrik voor nieuwe aanslagen en in het vroege voorjaar van 2003 gebon daarom de ‘bevrijdingsoorlog’ tussen de V.S. en Irak.
Wahhabieten zijn volgelingen van Mohammed ibn Abd al- Wahhaab (1703-1792), die streefde naar herstel van de in zijn ogen volmaakte islamitische samenlevingen ten tijde van de profeet Mohammed. Het wahhabimse is de officiële leer van enkele golfstaten.
Jihad betekent letterlijk ‘heilige ontspanning’ en het is geen voorgeschreven plicht in de koran voor de moslim, maar wordt wel gezien als een heilige plicht. In de eerste jaren van de islam was de jihad de gewapende strijd waarmee Mohammed de islam heeft verdedigd en uitgebreid. Later vond men dat de ‘heilige’ oorlog alleen maar uitgeroepen mocht worden ter verdediging van het huis van de islam. De grote jihad is de geestelijke strijd tegen de menselijke fouten, de kleine jihad is de gewapende strijd ter verdediging van de islam.
Een nieuwe situatie:
Overal in de wereld zijn door emigratie van moslims ‘westerse’ moslimgemeenschappen ontstaan. De vroegere grenzen tussen het ‘huis van de islam’ en het ‘huis van de strijd’ zijn niet meer geografisch aan te wijzen, wat sommige moslims verwart. Steeds belangrijker wordt de vraag in hoeverre ‘moderne’ moslims in staat zullen zijn hun geloof op een hedendaagse wijze te vormen.
Vragen uit hoofdstukken 3 + 4:
Het Staatssymbool van Saoedi-Arabië bestaat uit twee gekruiste zwaarden onder een palmboom. De zwaarden staan voor de families die Saoedi-Arabië stichtten, het Huis van Saoed(Koninklijke familie) en het Huis Wahab. Daarnaast symboliseren ze rechtvaardigheid en kracht uit overtuiging. Op de Saoedische vlag staat ook een zwaard. De palmboom staat voor vitaliteit en groei.
De 5 belangrijkste thema’s binnen de islam zijn:
1 Het geloof in één God
2 God is de schepper van alles wat bestaat
3 De mens moet zich onderwerpen aan God
4 Op de dag van de opstanding zullen de mensen beoordeeld worden
5 Een mens moet liefdadigheid beoefenen
Soennieten Sjiieten
Herkomst van de naam Van het woord Soenna Sjiat-Ali, partij van Ali
Politiek leiderschap Landsregering Imam
Godsdienstig leiderschap Korangeleerden Imam
Relatie staat-godsdienst Gescheiden Samen
Procent van de moslims 90 10
Verspreiding over landen De rest ongeveer Iran, Irak, Pakistan
Mekka: kaäba
Jeruzalem: moskee met gouden koepel, rotskoepel
Istanboel: lelijk ding aan water met palen, hagia sofia
Caïro: stenen ding met gras ervoor, moskee van Mohammed Ali
Cordoba: met die strepen, mezquita
Agra: die grote met dat water ervoor, taj mahal
dinsdag 14 juni 2011
M&O Boek 3
Een organisatie is een samenwerkingsverband van mensen gericht op het bereiken van een of meerdere doelstellingen.
Organiseren kun je omschrijven als het scheppen van verhoudingen tussen de beschikbare mensen, middelen en activiteiten om bepaalde doeleinden te realiseren. Een organisatie is daarbij een doelgericht samenwerkingsverband.
Kenmerkend, maar niet noodzakelijk, is het feit dat organisaties veelal een blijvend karakter hebben. Dit wil niet zeggen dat organisaties eeuwig bestaan.
Iedere organisatie heeft een doel. Om dat doel te bereiken worden mensen en middelen ingezet. Het omzetten van invoer in uitvoer noemen we het transformatieproces.
Arbeidsverdeling en coördinatie
In een organisatie wordt de arbeid verdeeld over de in de organisatie werkende personen. Door deze arbeidsverdeling en specialisatie neemt de productiviteit sterk toe. Coördinatie – het op elkaar afstemmen van de werkzaamheden – speelt dan ook een belangrijke rol bij iedere organisatie. Coördineren is een taak van het management en brengt extra kosten met zich mee. Hoe groter en complexer de organisatie hoe meer coördinatie nodig is.
Zijn de extra coördinatiekosten hoger dan de kosten van het kopen van grondstoffen dan blijft de voedingsmiddelenproducent zijn grondstoffen kopen op de grondstoffenmarkt. Int dat geval wordt er dus een grens bereikt waarbij het niet meer winstgevend is om nog verder te integreren.
Soorten organisaties
Organisaties zijn er in vele soorten en maten. Er zijn dus ook diverse criteria waarop organisaties onderscheiden kunnen worden.
De criteria waarop we organisaties kunnen onderscheiden zijn ondermeer:
- De grootte van een organisatie wordt vaak uitgedrukt in de omzet die de organisatie realiseert of in het aantal personen dat in de organisatie werkt. In Nederland wordt bij ondernemingen veelal een indeling gemaakt in klein, middelgroot en groot.
- Het product van de organisatie. We kunnen hierbij onderscheid maken in goederen en diensten. Diensten kenmerken zich door een drietal feiten: Ontastbaarheid, Onscheidbaarheid en Vergankelijkheid.
- De markt waarop de organisatie opereert. Wij kijken dan naar de afnemers van de producten: zijn dat individuen (consumenten) of organisaties (producenten)
- Het wel of niet streven naar (een zo groot mogelijke) winst. Organisaties die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van het maken van winst noemen we commerciële organisaties, ondernemingen of profitorganisaties. Niet-commerciële organisaties, non-profitorganisaties, zijn voor hun voortbestaan niet afhankelijk van het maken van winst.
- De rechtsvorm van de organisatie. De juridische vorm waarin een organisatie gegoten is. De vereniging en de stichting zijn rechtsvormen bedoeld voor organisaties in de niet commerciële sfeer. De eenmanszaak, de VoF, de BV en de NV zijn rechtsvormen voor organisaties in de commerciële sfeer.
De klassieke school
Tot de klassieke school rekenen we ondermeer Taylor, Fayol en Weber.
Het ‘Scientific Management’-model van Taylor
Frederick W. Taylor (1856-1915) heeft in zijn boek ‘Principles of Scientific Management’ een aantal ideeën gelanceerd om de productiviteit op de werkvloer te verbeteren. Hij werkte bij Midvale Steel Works en later bij de Betlehem Steel Company. Hij vond de werkwijze die gehanteerd werd ineffectief. Taylor vond dat het management de taakuitvoering van werknemers moest beheersen. Daarom pleitte hij voor het doen van tijd- en bewegingsstudies zodat precies kon worden vastgesteld welke handelingen een arbeider moest maken en hoeveel tijd hij/zij hier maximaal mee bezig was. Zodoende kon worden vastgesteld worden hoeveel stuks een arbeider per uur kon produceren en konden de werkzaamheden beter op elkaar afgesteld worden. Ook de beloning kon hierop worden afgestemd.
De uitgangspunten van het scientific management zijn kort samengevat de volgende:
- stel door middel van tijd- en bewegingsstudies objectieve normen vast voor de belasting die het werk vraagt en voor de manier waarop het werk moet worden gedaan;
- selecteer mensen en train ze zodanig dat ze dat werk krijgen dat het best bij hun past;
- haal de planning weg bij de werknemers en laat dat over aan specialisten.
De algemene managementtheorie van Fayol
Henri Fayol (1841-1925), een Franse mijnbouwingenieur, wordt algemeen gezien als de grondlegger van de klassieke organisatietheorie. Volgens Fayol bestond de bestuurlijke fucntie, de managementfunctie, uit een aantal opeenvolgende activiteitein zoals:
- vooruitzien en plannen (het vaststellen van doelen, beleid en een actieplan);
- organiseren (voorzien in alles wat nodig is voor het functioneren van de organisatie);
- coördineren (afstemmen in de tijd van middelen, activiteiten en prestaties);
- opdrachten geven (het leidinggeven in enge zin)
- controleren (nagaan of alles ook verloopt in overeenstemming met de planning en instructies).
Op basis van zijn theoretische inzichten formuleerde Fayol 14 managementprincipes die hij in de praktijk het meest hanteerde: zie pagina 8.
Het rationele bureacratiemodel van Weber
Max Weber (1864-1920) ontwikkelde een theorie over het bureaucratisch management (bureaucratie) met als belangrijkste kenmerken:
- een duidelijke hiërarchie;
- veel procedures en voorschriften;
- sterk afgebakende en duidelijk omschreven bevoegdheden van de werknemers;
- promotie op basis van ‘technische’ kunde;
- objectieve criteria voor beloning;
- onpersoonlijke en formele relaties
Volgens Weber is de rationele bureaucratie de meest geschikte organisatie voor bestuurlijke en organisatorische efficiëntie, zeker als het gaat om grote organisaties.
De belangrijkste kenmerken van de klassieke school zijn:
- Organisaties zijn gesloten systemen die hiërarchisch zijn georganiseerd. Enerzijds is er input en anderzijds output maar voor de rest heeft een organisatie weinig te maken met omgeving.
- Arbeiders zijn rationele wezens die met financiële prikkels te motiveren zijn
- Het management richt zich op het beheersen van mensen en processen vanuit de centrale doelstelling. Mensen zijn daarbij ondergeschikt aan de doelstelling van de organisatie
- Een organisatie is een statisch systeem. Eenmaal de rationele bureaucratie bereikt is het moeilijk niet wenselijk deze te veranderen.
Samengevat: de organisatie is een machine en het management de bestuurder.
De ‘Human Relations’ Benadering (gedragswetenschappelijke benadering)
Dit is een reactie op de klassieke school. Tot de ‘Human Relations’-school worden alle theorieën of benaderingen gerekend die de mens en zijn doelstellingen een centrale rol toekennen binnen de organisatie.
Elton Mayo
Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de Human Relations benadering. Volgens Mayo leidt – het benadrukken dat de mensen een sociaal wezen is – tot een verhoging van het algemeen welbevinden en een vergroting van de prestaties van de leden. Algemeen mag gesteld worden dat deze school zich verzette tegen het mensbeeld van de klassieke school. Zij zien de werknemer als een sociaal wezen i.p.v. een economisch rationeel individu zoals de klassieken dit zagen.
De belangrijkste kenmerken van de ‘Human Relations’ benadering zijn:
- Een organisatie is een harmonische gemeenschaap waarbinnen mensen samenwerken.
- De arbeider is een sociaal mens die respect, genegenheid en waardering nodig heeft
- De informele groep, de sociale werkomgeving, heeft een zeer belangrijke invloed op de productiviteit.
- Het positieve mensbeeld: van nature streeft de mens naar ontplooiing, creativiteit en verantwoordelijkheid.
Het revisionisme
In het begin van de zestiger jaren van de vorige eeuw werd gezocht naar een integratie van de klassieke opvatting en de human relations benadering. Dit streven naar integratie wordt aangeduid met revisionisme. Het revisionisme heeft zoveel oog voor de sociale aspecten van de organisatie als voor de meer technische (wetenschappelijke) aspecten van de organisatie. Blake, Mouton, McGregor en Lickert zijn vertegenwoordigers van deze stroming. Lickert ontwierp het zogenaamde linking-pin principe. Dat is een soort van overlegmodel waarbij de organisatie van boven naar beneden bestaat uit (overleg)groepen waarbij in iedere groep een leider zit die op zijn beurt weer zitting heeft in een groep op een hoger niveau. Deze leider is dus de verbindende facotr of de linking pin. Zie figuur 1.
De systeembenadering
In de systeemtheorie wordt een organisatie gezien als een geïntegreerd systeem van met elkaar samenhangende subsytemen. De activiteit van ieder subsysteem van een organisatie beïnvloedt in meer of mindere mate de activiteit van elk ander subsysteem. Als de personeelsafdeling goed werk verricht profiteren ook de andere afdelingen daarvan.
Kenmerkend voor de systeembenadering:
- Een organisatie is een onderdeel van een groter systeem: de omgeving.
- Organisaties zijn dynamische systemen door het feit dat het open systemen zijn die reageren op de zich wijzigende omgeving.
- Organisaties bestaan uit subsystemen die onderling met elkaar verbonden zijn: het geheel is meer dan de som van de delen (synergie)
- De mens is een complex persoon die via de organisatie eigen doelen wil realiseren
- Het beheersproces moet erop gericht zijn die individuele doelen en de doelen van de organisatie te integreren.
Het besturen van een organisatie vereist volgens de systeemtheorie een multidisciplinaire aanpak, dit wil zeggen dat het bestuur rekening houdt met technische, sociale, psychologische en economische factoren in hun onderlinge relatie.
De contingentiebenadering
- Men gaat er van uit dat de situatie van een organisatie bepalend is voor de beste organisatiemethode.
- Men gaat er van uit dat er geen standaard managementmethoden of standaard organisatiestructuren bestaan (deze 2 zijn situatiegebonden)
- Men zoekt naar specifieke relaties tussen omgevingsfactoren (veelal onbeheersbaar) en organisatie- en managementmethoden (veelal wel beheersbaar)
MO Samenvatting H2
Interne Organisatie
Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen mensen die een bepaald doel willen realiseren. De verdeling van arbeid in een organisatie heet arbeidsverdeling. Dit leidt to coördinatie. Coördinatie en arbeidsverdeling vullen elkaar aan. De manier waarop de samenwerking binnen een organisatie gestructureerd wordt noemen we de interne organisatie of organisatiestructuur. Houdt in:
- de wijze waarop taken met bijbehorende bevoegdheden en verantwoordelijken verdeeld zijn over personen en afdelingen.
- de wijze waarop personen en afdelingen met elkaar in relatie staan voor zover die relaties betrekking hebben op de organisatiedoelstelling.
Interne organisatie is een raamwerk opgebouwd uit taken, functies, procedures en gedragsregels. Functies omvatten een aantal samenhangende taken met bijbehorende bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Ze staan allemaal in relatie met elkaar, want elke taak heeft invloed op de functie en gedragsregels tasten de procedures aan. Een functieomschrijving bevat de volgende elementen:
- de kenmerken van een functie
- de taken die onderdeel uitmaken van de functie
- de bevoegdheden en verantwoordelijkheden die bij de functie horen
- relaties die moeten worden onderhouden
Het verdelen van taken en bevoegdheden over meerder personen voorkomt fraude en maakt controle mogelijk. Dit heet functiescheiding.
Door alles continue op te delen kunnen medewerkers alleen saai en eentonig werken komen te doen. D.m.v werkstructurering (taken opnieuw groeperen op basis van werknemerscapaciteiten) kan men de arbeidsverdeling terug dringen. Werkstructurering onderscheid:
- taakverruiming (taken van gelijk niveau worden samengevoegd -> minder saai en eentonig)
- taakverrijking (werknemer is niet alleen uitvoerder maar kan ook plannen en controleren)
- taakroulatie (een groep mensen die ieder een specifieke taak uitvoeren wisselen met elkaar van taak)
- autonome groepen/zelfsturende teams (werk is zodanig georganiseerd dat werknemers in groepjes een zelfstandig eindproduct maken)
De relaties tussen de verschillende functies in een organisatie kunnen worden vastgelegd in een organisatiestructuur (overzicht van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden verdeeld over personen en afdelingen).
Spanwijdte van een manager houdt in: het aantal personen waaraan direct leiding wordt gegeven Omspanningsvermogen van een manager houdt in: het aantal personen waaraan leiding kan worden gegeven.
Beiden zijn afhankelijk van:
- deskundigheid, ervaring en kwaliteiten v.d. leider
- houding en capaciteiten van werknemers
- complexiteit van het werk van de medewerkers
- aantal niveaus onder de leider (spandiepte)
Grotere spanwijdte -> plattere structuur. Omgekeerd kleine spanwijdte -> steile structuur. De voordelen van een relatief platte structuur zijn: minder leidinggevenden en betere communicatie tussen top en uitvoerenden.
Verticale organisatiestructuren:
Lijnorganisatie: Sterke hiërarchische structuur, heel overzichtelijk. Nadeel: veel communicatie
Lijn- en staforganisatie: Minder communicatie, heel overzichtelijk. Nadeel: deskundigen die leiders helpen
De functionele organisatie: Aanwijzingen hebben dwingend karakter. Nadeel: eenheid van de leiding
De projectorganisatie: flexibel inspelen op problemen, goede mix van kennis. Nadeel: problemen met samenwerking
Horizontale organisatiestructuren:
Horizontale taakverdeling: Bundeling van werk, veel specialisatie. Nadeel: fixeert op eigen terrein
Functionele taakverdeling: Medewerkers sterk betrokken, flexibel. Nadeel: divisies -> eigen beleid
P-indeling: betere inspeling op productwensen
G-indeling: specifieke wensen beter handelbaar.
Hoofdstuk 3
In een organisatie speelt management een grote rol: Plannen, organiseren, leiden en controleren.
Plannen; het vaststellen van doelen die bereikt moeten worden op een bep. tijdstip. Organiseren; Alle activiteiten plannen en verdelen onder het personeel op een effectieve en efficiënte manier. Leiding geven; Het sturen en motiveren van mensen zodat de organisatie goed loopt. Controleren; Het optellen, meten, vergelijken en corrigeren van prestaties.
Management ≠ Leiderschap. Een manager is belast met de 4 bovenstaande taken. Bovendien heb je managers op verschillende niveaus.
Leiding geven betekent het sturen en beïnvloeden van mensen in een organisatie. Macht is het vermogen om invloed op andere mensen uit te oefenen. Er zijn 4 voorwaarden die moeten kloppen voordat een werknemer een order accepteert: Hij begrijpt de instructie; Hij weet dat de instructie niet tegenstrijdig is; Hij weet dat de instructie zijn eigenbelang niet schaadt; Hij in staat om de instructie uit te voeren.
Een leider moet 2 dingen vooral kunnen: Leiding geven aan functies of taken die met de productie te maken hebben; Sociale waarden in stand houden in de groep (bemiddeling etc.) Dit mondt uit in 2 verschillende leiderschapsstijlen: Taakgerichte leidinggeving (productie is van belang) en Werknemersgerichte leidinggeving (meer aandacht voor de werknemers). Het ligt aan allerlei dingen welke stijl de manager gebruikt; eigen achtergrond, kennis, normen en waarden, ervaring en de capaciteiten vd. werknemers. De leiderschapsmatrix geeft zeer mooi de stijl van een manager aan. Volgens Blake en Mouton (de makers) is het teamgerichte leiderschap het meest efficiënt. Volgens Hersey en Blanchard (contingentiebenadering) varieert de effectiviteit v.d. leiderschapsstijl met de kennis en ervaring v.d. werknemers.
Als werknemers niet in staat zijn om normaal te werken (vanwege jonge leeftijd/beperkte capaciteiten) dan moet er aandacht aan worden besteed (autoritair leiderschap). Als een werknemer beter in staat is om dingen zelfstandig te doen kan er meer aan het menselijke aspect worden gewerkt. Een volwassen medewerker heeft geen hulp nodig. De effectiviteit v.h. leiderschap is afhankelijk van: de persoon v.d. leider; de kennis, motivatie en ervaring van werknemers; de situatie.
Er bestaan verschillende soorten leiderschap die worden onderscheden d.m.v. de manier waarop besluitvorming is.
- Autoritair leiderschap (medewerkers worden niet betrokken bij besluitvorming. De leider neemt alle beslissingen en er is geen overleg. Het autocratische leiderschap met alleen aandacht voor de taak is een vorm van autoritair leiderschap)
- Consultatief leiderschap (de leider houdt rekening met de voorkeur v.d. werknemers maar beslist uiteindelijk zelf. Zit tussen consultatief en democratisch leiderschap in)
- Participatief of democratisch leiderschap (medewerkers doen mee aan de besluitvorming. de beslissingen die per afdeling gelden worden door die afdeling genomen. Uitvoering en bijsturen worden overgelaten aan de werknemers zelf.)
De stijl die de leider hier hanteert is afhankelijk van: zijn kennis, opleiding, ervaring en mening. Ook van belang zijn de kennis van ondergeschikten, hun ervaring en opleiding. De aard van het werk en de bedrijfscultuur spelen ook een grote rol.
Een methode om planning, organisatie en controle goed uit te voeren is belangrijk voor de organisatie.
- Management by objectives
Het MBO is een systematische bestuursmethode waarbij op alle niveaus in overleg tussen manager en medewerkers, doelstellingen worden geformuleerd voor zowel de betreffende afdeling als voor de desbetreffende persoon. Die moeten voldoen aan SMART= (Specifiek; omschrijving moet duidelijk zijn. Meetbaar; resultaten moeten duidelijk zijn. Aanvaardbaar; moeten aanvaardbaar zijn voor iedereen. Realistisch; moeten realiseerbaar zijn. Tijdsgebonden; moet een termijn beschreven worden) De doelen worden vastgelegd in een contract. Dit contract wordt besproken en geëvalueerd op gezette tijden.
- Management by exception
Indien bij MBO grote afwijkingen ontstaan in bijvoorbeeld de planning of financiën dan wordt dit gerapporteerd en worden er passende maatregelen genomen.
- Management by walking around
De manager zorgt ervoor dat iedereen hetzelfde denkt en dat er overal overeenstemming is. Hij loopt daarbij rondt en praat met medewerkers. Dit zie je meer in kleine organisaties
- Management by delegation
Is een methode waarbij taken met bevoegdheden en verantwoordelijkheden worden overgedragen aan lager geplaatsten. Hierdoor wordt de werkdruk verhoogt en dat vereist: Capabele werknemers; heldere oprachten en welwillende werknemers.
Belangrijk: Case 8
Hoofdstuk 4 Personeelsbeleid:
Goed personeelsbeleid is een beleid waarin evenwicht wordt gevonden tussen de doelen van de organisatie enerzijds en de doelen van het personeel anderzijds.Het is hierbij essentieel dat de organisatie zicht heeft op wat het personeel motiveert, omdat het personeel een essentiële rol vervult in de realisatie van de ondernemingsdoelen.
4.1 Motivatietheorieën
Motivatie is het bewust en uit eigen wil meewerken aan de realisatie van een bepaald doel. Men kan of gemotiveerd zijn, iets wat regelmatig moet worden gestimuleerd, of ongemotiveerd.
Wil het management werknemers motiveren dan zullen zij inzicht moeten hebben in de behoeften en doelen van de eigen medewerkers.
Motivatietheorieën zijn theorieën die een verklaring geven voor de arbeidsmotivatie van de mensen in het algemeen.
- Frederick Taylor (scientific management) vond arbeiders lui en vond dat zij alleen maar gemotiveerd konden worden door een flexibele beloning. >prestatie = >loon
- Mayo ontdekte dat verveling en herhaling van veel de taken de motivatie verminderde en sociale contacten de motivatie stimuleerde
Theorie X en theorie Y
McGregor bedacht twee andere aannames die motivatie niet afhankelijk stelde van één factor.
- Volgens theorie X – de klassieke theorie – is werk van secundair belang voor werknemers en moeten managers werknemers dwingen of motiveren met geld of straf/ontslag. Autoritaire leiders.
- Volgens theorie Y – de human relations theorie – is werk even natuurlijk als ontspanning en rust. Mensen zijn bereid om te werken, zijn creatief en vindingrijk en ze kunnen verantwoordelijkheden dragen. Participerend of democratisch leiderschap dmv het delegeren van bevoegdheden. Managers moeten eerst een klimaat scheppen dat werknemers ruimte biedt voor persoonlijke ontplooiing.
Behoeftenhiërarchie van Maslow
Maslow ontdekten dat er een hiërarchisch verband bestaat in menselijke behoeften. Mensen zijn pas gemotiveerd voor een hogere behoefte als de vorige zijn bevredigd.
De 5 behoefteniveaus zijn: Fysiologische behoeften, behoeften aan veiligheid en zekerheid, aan sociaal contact en liefde, aan waardering en aan zelfverwerkelijking.
Indien bekend is in welke categorie iemand zit kan het gedrag en daarmee de motivatie verklaard worden.
Volgens critici is deze behoeftenhiërarchie alleen van toepassing op het waardesysteem van de middenklasse en niet van mensen in andere culturen. Daarbij kunnen iemands behoeften in de loop van de tijd veranderen afhankelijk van de situatie waarin hij terechtkomt. Oud vs jong.
Twee-factorentheorie van Herzberg
Frederick Hetzberg ontdekte dat tevredenheid en ontevredenheid over het werk uit twee verschillende categorieën factoren voortkwamen.
- De dissatisfiers ook wel hygiënefactoren genoemd zijn factoren als arbeidsomstandigheden, beloning. Dit zijn werkextrinsieke factoren. Positieve scores hiervoor leiden niet tot meer tevredenheid in het werk, maar leiden tot afwezigheid van ontevredenheid.
- De satisfiers zijn de motiverende factoren zoals medezeggenschap, erkenning. Zij beïnvloeden de inhoud van het werk(werkintrinsieke factoren). Zij sporen werknemers aan tot betere prestaties, maar bij afwezigheid ontstaat een neutrale toestand.
De satisfiers zijn de bovenste drie niveaus van de piramide en de dissatisfiers de onderste twee. Betere prestaties van werknemers krijgt men wanneer er voldoende satisfiers zijn, mits de hygiëne factoren voldoende zijn gerealiseerd.
Rechtvaardigheidstheorie
Deze theorie stelt dat prestaties, motivatie en tevredenheid van iemand afhangen van zijn subjectieve beoordeling van de eigen verhouding inspanning/beloning vergeleken met de inspanning/beloning van anderen in vergelijkbare situaties.
4.2 Personeelsbeleid
Personeelsbeleid maakt deel uit van het sociale beleid van een organisatie.
-Het sociale beleid heeft vooral betrekking op de relatie tussen het personeel en de organisatie. -Ook de presentatie van de organisatie aan de buitenwereld speelt een rol bij het sociale beleid.
- De manier waarop producten worden vervaardigd drukken ook een stempel op het sociale gezicht.
Personeelsbeleid = human relations management
Hierbij speelt het personeel de belangrijkste rol in de realisatie van de organisatiedoelstelling(en). Bij beide zijn de relatie van het personeel met de organisatie en de onderlinge relaties tussen het personeel het uitgangpunt van het te voeren beleid.
De belangrijkste aspecten van het personeelsbeleid hebben betrekking op de selectie en aanstelling van het personeel, de scholing en ontwikkeling van het personeel en het beëindigen van de relatie met het personeel.
Het personeelsplan:
Het is belangrijk voor een organisatie om op basis van prognoses zicht te krijgen op de personeelsbehoefte. Deze prognose noemen we het personeelsplan. Hierin staat aangegeven hoeveel personeel en wat voor personeel(functies) er in de toekomst nodig zijn.
Soorten banen
Afhankelijk van de personeelsbehoefte zijn er fulltime banen of een baan voor een beperekt aantal uren, vaste baan of een tijdelijk.
- Een vaste baan is een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur voorafgegaan door een wettelijke proeftijd van twee maanden waarin de overeenkomst zonder reden mag worden opgezegd. Daarna is ontslag alleen mogelijk met wederzijds goedvinden of na toestemming van het UWV WERKbedrijf.
- Bij flexiebanen wordt een arbeidsovereenkomst gesloten voor een bepaalde tijd. Dit is van groot voordeel voor organisaties met een sterk wisselende personeelsbehoefte omdat beide partijen aan het einde van de contracttijd geen verplichtingen naar elkaar toe hebben. Veel gebruik van uitzendbureaus op deze martkt.
Volgens de flexwet is de werkgever verplicht om de werknemer na drie tijdelijke contracten in vaste dienst te nemen. In de uitzend-cao, voor alle uitzendbureaus, staat dat een uitzendwerker die in 3 jaar meer dan 3000 uur bij één uitzendbureau heeft gewerkt, een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur krijgt.
- Een voorbeeld van flexiebanen zijn de oproepcontracten waarbij het aantal uren dat moet worden gewerkt is vastgesteld, maar de tijden worden door de werkgever bepaald.
- Bij nul-urencontracten is het aantal uren dat gewerkt moet worden niet vastgelegd.
Werving
Werving vindt plaats of de arbeidsmarkt en het medium hiervoor is afhankelijk van de beschikbaarheid van de juiste mensen en de aard van de vacature. Personeelsadvertenties en bemiddelingsbureaus zijn twee goede media. Bij topmanagers worden steeds vaker ‘headhunters’ ingezet die enkele kandidaten uitzoeken die hoog gekwalificeerd zijn en indien nodig bereid zijn hun huidige positie te verlaten.
- Interne werving heeft als voordeel dat mensen bekend zijn met de organisatie en dit verhoogt de kans op succes. Het gaat vaak gepaard met promotie en dit bevordert de loyaliteit en inzet van de mensen in de organisatie. Het is tevens minder kostbaar dan externe werving.
Selectie
De geselecteerde kandidaten worden opgeroepen voor een sollicitatiegesprek met de personeelsfunctionaris met soms een sollicitatiecommissie meestal opgebouwd uit mensen die in de toekomst met de kandidaat moeten samenwerken. Bij deze selectie selectie spelen criteria als ervaring, opleiding en leeftijd een belangrijke rol. Het is wettelijk verboden te selecteren op basis van sekse, religie, seksuele geaardheid en etnische afkomst. Bij hogere functies vindt soms een psychologisch onderzoek plaats. Na de selectie komt de benoemingsprocedure en wordt er een arbeidscontract opgesteld.
Algemene Wet Gelijke Behandeling
Deze wet heeft tot doel te bevorderen dat mensen, ongeacht hun godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, geaardheid of burgerlijke staat, op gelijke voet aan het maatschappelijke leven kunnen deelnemen. Uitwerking van het gelijkheidsbeginsel van artikel 1 in de grondwet. Allen positieve discriminatie, dwz het bevoordelen van vrouwen of personen van etnische of culturele minderheden is toegestaan.
Het doel hiervan is het opheffen of verminderen van ongelijkheid. Een voorbeeld hiervan is de afspraak tussen werkgevers- en werknemersorganisaties op landelijk niveau gemaakt hebben om meer allochtonen, vrouwen en gehandicapten in dienst te nemen.
De arbeidsovereenkomst
Een individuele arbeidsovereenkomst is een afspraak tussen één werkgever en één werknemer waarin wederzijds de rechten en plichten zijn vastgelegd zoals hoeveel uren per week, de werktijden, de werkzaamheden en de beloning ervan.
Werknemer – Arbeid zo goed mogelijk verrichten, zich houden aan voorschriften en zich goed als werknemer te gedragen.
Werkgever – Tijdig het salaris betalen, een minimumvakantie verlenen met doorbetaling van loon en de werknemer goed te behandelen.
Een werkgever is verplicht een getuigschrift te kunnen opstellen aan het eind van de diensttijd.
- De collectieve arbeidsovereenkomst(cao) is een overeenkomst gesloten tussen werknemers- en werkgeversorganisaties: bedrijfstak-cao. Bij werknemersorganisaties en één werkgever is er een bedrijfs-cao. Een bedrijfstak omvat alle bedrijven die zich bezighouden met eenzelfde soort productie.
In een cao worden de arbeidsvoorwaarden voor een bepaalde bedrijfstak of onderneming vastgelegd. (hoogte van de lonen, de loontoeslagen bij overwerk en ploegendienst, het aantal vakantiedagen, scholingsfaciliteiten -> arbeidsvoorwaarden) Een cao geldt meestal voor één of twee jaar.
- Primaire arbeidsvoorwaarden zijn het loon en de arbeidstijd.
- Secundaire zijn alle zaken die bovenop loon en arbeidstijd komen, zoals vakantieregelingen, middagpauzes en studiefaciliteiten.
Een werkgever is wettelijk verplicht de afspraken vastgelegd in een cao toe te passen. De werkgever mag meer loon uitbetalen dan in de cao is afgesproken, maar nooit minder.
Beloning
Het loon is een belangrijke motivator en werknemers zullen alleen prestaties leveren als daar een (goede) financiële vergoeding tegenoverstaat. Methoden bij het vaststellen van de financiële beloning:
- Bij tijdloonstelsels vindt beloning plaats op basis van het aantal uren dat er gewerkt is. Vast inkomen per periode. Eenvoudige administratie. Loon los van geleverde prestaties. Het wordt gebruikt als de prestaties moeilijk te meten zijn of in die situaties waarin de werknemer geen directe invloed op zijn geleverde prestaties kan uitoefenen.
- Bij stukloonstelsels is de beloning afhankelijk van de prestaties. De prestaties kunnen gemeten worden en de werknemer kan ook hier ook invloed op uitoefenen. Zuiver stukloon is tariefloon, is een vast tarief per eenheid. Het minimum van wat deze persoon verdient is iig het minimumloon door het gedifferentieerde stukloon waarbij werknemers een basistarief krijgen als de prestatienorm onder een bepaald niveau blijft en een hoog tarief als een vooraf vastgestelde norm wordt overschreden.
- Premieloonstelstels lijken op het stukloonstelsel. Hierbij worden de voordelen van het harder werken van een werknemer verdeeld over werkgever en werknemer. Prestaties meetbaar en de individuele werknemers moet de prestaties kunnen beïnvloeden.
De begeleiding van het personeel
Dit heeft betrekking op al het personeel.
Functioneringsgesprekken
Dit zijn gesprekken om zicht te krijgen op het functioneren van het personeel. Doel van dit gesprek tussen een personeelslid en een leidinggevende is het optimaliseren van het personeelslid in de organisatie. Er is een gelijkwaardige inbreng en het gesprek heeft een tweezijdig karakter. De werknemer kan hier ook kritiek uiten op de baas of andere dingen. Er wordt veel gericht op de toekomst en er worden afspraken gemaakt op papier. Deze afspraken kunnen in een volgend gesprek worden geëvalueerd. Er kunnen geen rechtspositionele gevolgen worden verbonden aan een dit soort gesprekken zoals beloning.
Beoordelingsgesprekken
Deze gesprekken zijn een eenzijdige waardering – de leidinggevende beoordeelt een ondergeschikte – waaraan wel rechtspositionele gevolgen verbonden kunnen worden verbonden. Dit gesprek is altijd op het verleden gericht.
Training en ontwikkeling
Scholing van het personeel en management is noodzakelijk om de kwaliteit van de organisatie aan te passen aan de hogere eisen die de samenleving stelt op het gebied van kwaliteiten ( kennis, kunde en vaardigheden) Trainingsprogramma’s hebben als doel de huidige prestaties op peil te houden en te verbeteren. Ontwikkelingsprogramma’s zijn bedoeld om vaardigheden te ontwikkelen voor toekomstige functies.
Loopbaanontwikkeling
Een loopbaan is een reeks opeenvolgende functies in een organisatie.
- Bij verticaal elkaar opvolgende functies is er sprake van promotie. De persoon klimt op in de hiërarchie van de organisatie met meer salaris, status en beslissingsbevoegdheid.
- Bij horizontaal is er geen sprake van carrière maken, maar is er sprake van job rotation. De persoon wisselt van functies die gelijkwaardig zijn wat betreft hiërarchie. Afwisselende werkervaring.
Met loopbaanontwikkeling probeert de organisatie de medewerkers aan de organisatie te binden. Vooral als er in deze persoon is geïnvesteerd of als er schaarste is op de arbeidsmarkt.
Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP)
Een POP is een persoonlijk ontwikkelingstraject opgesteld tussen leider en ondergeschikte. Kansen op ontwikkeling en het op elkaar afstemmen van de doelen zijn twee motieven. In de POP wordt vastgelegd wat de persoon zich als doel stelt in de zin van welke functie hij ambieert. Daarna wordt er een weg/plan uitgestippeld tot realisatie dmv bij/omscholing. Hierbij worden de doelen SMART geformuleerd.
Promotie, overplaatsing en ontslag
Een belangrijk aspect van personeelsbeleid is de mobiliteit van het personeel binnen de organisatie.
Promotie
Dit is een manier om de prestaties van een werknemer te erkennen. Het feit dat promotie mogelijk is stimuleert en motiveert werknemers.Voor mensen die geen promotie krijgen, werkt het vaak demotiverend. Het is belangrijk dat promotie op objectieve basis plaatsvindt en niet op basis van persoonlijke voorkeuren.
Overplaatsing
Dit kan plaatsvinden wanneer een medewerker onvoldoende presteert in zijn huidige functie en men toch niet graag deze persoon ontslaat. Het wordt ook gebruikt als middel om ervaring op te doen, of om motivatie en interesse van medewerkers te stimuleren. Veel bij middenmanagement.
Ontslag
Het ontslaan van personeel, c.q. het beëindigen van het arbeidscontract kan het gevolg zijn van:
- Het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd
- Het volledig arbeidsongeschikt raken van het personeelslid
- Het overlijden van het personeelslid
- Het bereiken van het einde van de termijn bij een tijdelijk contract.
- Het opzeggen van de arbeidsovereenkomst met wederzijds goedvinden (hierbij zal een bepaalde termijn in acht genomen moeten worden)
- Dringende redenen: Indien de werknemer zijn baas mishandelt of weigert redelijke bevelen op te volgen dan mag de werkgever hem op staande voet ontslaan. Omgekeerd is het niet uitkeren van loon voldoende reden om ontslag te nemen.
- Bedrijfseconomische omstandigheden: Als het aantal leerlingen op een school afneemt.
Bij opzegging van het arbeidscontract door de werkgever, heeft deze toestemming nodig van het UWV WERKbedrijf. Werknemers moeten, als zij ontslag nemen, de vastgelegde opzegtermijn in acht nemen.
Hoofdstuk 5
Bij participatief of democratisch management worden medewerkers actief betrokken bij de besluitvorming. Concreet gesproken houdt dit in:
- Werkoverleg (Overleg tussen leidinggevende en ondergeschikte. Worden resultaten en werkomstandigheden besproken. Andere onderwerpen als personeelsbeleid en financiën kunnen worden besproken.)
- Kwaliteitskringen (Zijn groepen mensen die regelmatig bij elkaar komen om praktijkproblemen te bespreken, te analyseren en op te lossen)
- Empowerment (Het overdragen van verantwoordelijkheden naar lager geplaatsten. Medewerkers worden meer betrokken bij de organisatie en de manager krijgt iets minder controle)
Ondernemingsraad = Een raad uit gekozen werknemers die alle werknemers vertegenwoordigen. Minstens 6x per jaar moeten ze bij elkaar komen.
Medezeggenschapsraad = Hierin zitten in tegenstelling tot de ondernemingsraad ook personeelsleden van (bijv. een school).
Een medezeggenschapsraad heeft het recht om:
In te stemmen met bepaalde voorstellen van de school of ze afwijzen.
De school te adviseren over bepaalde voorstellen en ze dan bij te staan
Informatie te krijgen over financiën en andere zaken m.b.t. de school
Zelf voorstellen te doen of standpunten kenbaar te maken.
Abonneren op:
Posts (Atom)